Zwyrodnienie plamki żółtej to poważna, przewlekła choroba oczu. W skrócie nazywa się ją AMD, od angielskiego age-related macular degeneration. Polega - ogólnie rzecz biorąc - na uszkodzeniu siatkówki. Występuje przede wszystkim u osób po 50. roku życia. Doprowadza do znacznego pogorszenia wzroku, a w końcu nawet ślepoty. Wyróżniamy zwyrodnienie suche i wysiękowe. To drugie jest znacznie niebezpieczniejsze i może dotknąć także ludzi młodych.
Dołącz do Zdrowia na Facebooku!
Degeneracja plamki żółtej występuje stosunkowo często. Dopada 8,8 procent społeczeństwa; dotyczy aż 28 procent osób po 75. roku życia. To najczęstsza przyczyna utraty wzroku wśród osób po pięćdziesiątce. Szacuje się, że na całym świecie na zwyrodnienie plamki żółtej choruje nawet 50 milionów osób.
Plamka żółta: co to jest?
Plamka żółta to część siatkówki, który odpowiada za widzenie środka obrazu bez zniekształceń. Jest mała, ma średnicę zaledwie 5-6 milimetrów. Umożliwia widzenie centralne, czyli takie, które pozwala nam na czytanie, pisanie czy rozróżnianie szczegółów i barw. Gra bardzo ważną rolę w narządzie wzroku i nawet niewielka jej degeneracja może spowodować zaburzenia widzenia.
Zwyrodnienie plamki żółtej: przyczyny
Dokładne przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej nie są znane. Podstawowym czynnikiem ryzyka jest wiek; przed degeneracją plamki powinny się mieć na baczności przede wszystkim osoby po 50. roku życia. Nieznacznie częściej chorują kobiety. Rolę odgrywa tu także rasa - na zwyrodnienie bardziej narażeni są ludzie rasy białej. Prawdopodobieństwo zachorowania podwyższa także rodzinne obciążenie degeneracją. W zachorowaniu "pomagają" również dolegliwości układu sercowo-naczyniowego, czyli na przykład nadciśnienie tętnicze, zawał serca, udar mózgu. Wynikające ze stylu życia przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej to:
- palenie papierosów,
- niewłaściwa dieta (niedobór antyoksydantów, na przykład witaminy C czy E),
- otyłość,
- wieloletnia ekspozycja na ostre światło.
Zwyrodnienie plamki żółtej: rodzaje
Wyróżniamy dwie postaci zwyrodnienia plamki żółtej - suchą i morką. Sucha (zanikowa) degeneracja plamki żółtej przebiega stosunkowo łagodnie; rozwija się dość wolno. To aż 90 procent przypadków choroby. Inna jej nazwa to zwyrodnienie plamki żółtej zanikowe - bierze się z tego, ze w jej wyniku wzrok stopniowo się pogarsza.
Zwyrodnienie mokre (wysiękowe) występuje znacznie rzadziej, jest też o wiele poważniejsze. Zmiany przebiegają bardzo szybko - znaczne osłabienie wzroku może powstać nawet w ciągu kilku dni czy tygodni! Postać mokra, w przeciwieństwie do postaci zanikowej, nie doprowadza do całkowitej utraty wzroku. Po przejściu mokrego AMD zmysł wzroku może być bardzo słaby, jednak wciąż działać. Postać wysiękowa atakuje również ludzi młodych.
Zwyrodnienie plamki żółtej: objawy
Jakie są symptomy degeneracji plamki żółtej? Na początku zwyrodnienie może przebiegać bez dawania o sobie znać, później sprawia już wyraźny dyskomfort. Objawy zwyrodnienia plamki żółtej to:
- widzenie linii prostych jako falistych, zniekształconych,
- nasilające się problemy z czytaniem,
- słabsze rozpoznawanie barw,
- kłopoty z dostrzeganiem szczegółów.
Przeczytaj: Nie lekceważ stanów zapalnych oczu
Zwyrodnienie plamki żółtej: diagnoza
Domowym sposobem na wstępne rozpoznanie zwyrodnienia plamki żółtej jest tak zwany test Amslera. Aby go wykonać, trzeba z odległości 30 centymetrów obserwować specjalną siatkę (siatkę Amslera), która jest kwadratem o boku 10 centymetrów podzielonym czarnymi liniami, które przecinają się co pół centymetra. Na środku siatki znajduje się kropka. Jeżeli linię falują i się zniekształcają, świadczy to o nieprawidłowościach, z którymi należy udać się do lekarza.
Aby zdiagnozować degenerację plamki żółtej, okulista wykonuje szereg badań. Podstawowym jest badanie dna oka. Żeby potwierdzić diagnozę, można wykonać tomografię oka czy angiografię (floresceinową i indocyaninową).
Test Amslera: skup wzrok na punkcie w środku kwadratu. Jeśli linie się nie rozjeżdżają i nie zniekształcają, a środkowy punk "nie ucieka", Twoja plamka żółta najprawdopodobniej jest w porządku.
Siatka Amslera, dzięki której można wstępnie zdiagnozować zwyrodnienie plamki żółtej CC BY 2.0 / National Eye Institute / Flickr.com
Test Amslera widziany oczami osoby ze zdegenerowaną plamką żółtą:
Test Amslera widziany oczami osoby z degeneracją plamki żółtej National Eye Institute / CC BY 2.0 / Flickr.com
Zwyrodnienie plamki żółtej: leczenie
Postać suchą degeneracji leczy się lekami polepszającymi krążenie, jedzeniem dużych ilości owoców i warzyw, obniżaniem poziomu cholesterolu. Warto rzucić palenie i chronić oczy przed ostrym światłem (to także sposób na profilaktykę degeneracji plamki). Uszkodzenie wzroku nie znika całkowicie, jednak może zostać zahamowane.
Zobacz: Drganie powieki - skąd się bierze i kiedy powinniśmy się nim zaniepokoić?
Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej w postaci mokrej jest o wiele trudniejsze. Wykorzystuje się do niego laser, który niszczy nieprawidłowe naczynia krwionośne. Nowoczesna metoda fotodynamiczna umożliwia wprowadzenie do krwiobiegu barwnika; zniszczone naczynia wychwytują go, dzięki czemu mogą być potem sprawnie namierzone przez laser. Te metody również nie odwracają uszkodzenia wzroku; powstrzymują postęp choroby.
