Smog - zabójca, który wisi w powietrzu. Jakie choroby wywołuje smog?

Polska to kraj o najbardziej zanieczyszczonym powietrzu w Unii Europejskiej. Szacuje się, że z powodu smogu w naszym kraju umiera 45 000 osób rocznie. Smog to mieszanka szkodliwych, często rakotwórczych substancji, która powstaje głównie z winy człowieka.

Co to jest smog?

Smog to zanieczyszczone powietrze, które które jest mieszanką mgły oraz wysokiego stężenia toksycznych gazów i pyłów wytwarzanych głównie przez piece domowe, zakłady przemysłowe i pojazdy. Smogowi sprzyja duża wilgotność powietrza i brak wiatru. 

Smog można podzielić ze względu na jego zawartość chemiczną na smog typu londyńskiego i smog typu Los Angeles. Smog londyński występuje w temperaturze od -3 do 5°C (mniej więcej od listopada do stycznia), zawiera głównie dwutlenek siarki, dwutlenek węgla i pyły. Jest skutkiem spalania paliw kopalnych. Zdecydowanie ogranicza widoczność. Smog typu Los Angeles pojawia się w temperaturze od 24 do 35°C. Na jego wytworzenie wpływa bardzo słoneczna pogoda oraz spaliny pojazdów. Znajdują się w nim głównie tlenki azotu, tlenek węgla, węglowodory aromatyczne i nienasycone, ozon oraz pyły przemysłowe. Smog typu Los Angeles również ogranicza widoczność i barwi powietrze na brązowo.

Dołącz do Zdrowia na Facebooku!

W smogowych prognozach często można spotkać skróty PM2,5 oraz PM10. Co to takiego? PM oznacza pył zawieszony, czyli mieszaninę cząstek, która wisi w powietrzu. Cyfry i liczby określają wielkość drobinek pyłu. 2,5 to malutkie cząsteczki o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra. Dzięki swoim rozmiarom mogą wdzierać się do dróg oddechowych, płuc i krwi. 10 to cząstki o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów. Wnikają do dróg oddechowych i płuc. Im mniejsza średnica cząstek, tym większa szkodliwość pyłu, ponieważ trujące substancje mają łatwiejszy dostęp do organizmu.

Jakie choroby powoduje smog?

Nie ma wątpliwości, że smog jest jednym z czynników wywołujących raka, a szczególnie nowotwory płuc. Szczególnie rakotwórczy jest benzopiren, który należy do wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Nie szkodzi zdrowiu natychmiast, lecz kumuluje się w organizmie i powoduje choroby przewlekłe.

> Zobacz: Zaawansowane stadium raka płuca? To wciąż nie wyrok

Długotrwałe przebywanie w zanieczyszczonym smogiem środowisku uszkadza układ nerwowy, a co za tym idzie - obniża sprawność umysłową i przyspiesza degenerację mózgu. Oprócz tego smog przyczynia się do rozwoju wielu groźnych chorób. Choroby, które powoduje smog to:

• alergie (katar sienny, zapalenie spojówek),
• astma,
• niewydolność oddechowa,
• przewlekłe zapalenie oskrzeli,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc,
• nowotwory,
• choroby układu krążenia (zawał, zator, udar),
• duszności, nierówna praca serca, ból w klatce piersiowej,
• inne schorzenia oskrzeli i dróg oddechowych.

Naukowcy dostrzegli, że kobiety w ciąży, które mieszkają w miejscach o bardzo zanieczyszczonym powietrzu, są bardziej narażone na poronienie, śmierć płodu lub urodzenie wcześniaka. Dzieci z zanieczyszczonych okolic rodzą się lżejsze i mniejsze. Istnieje większe ryzyko, że będą chore na autyzm.

> Zobacz: Autyzm nieuleczalny? Raun Kaufman: byłem beznadziejnym przypadkiem, o IQ poniżej 30. Dziś daję radę!

Kto jest odpowiedzialny za smog?

Prawie połowa szkodliwych substancji, które tworzą smog, emitowana jest przez gospodarstwa domowe. Ludzie ogrzewają domy paliwami stałymi, między innymi węglem, najczęściej w piecach, które nie są w żaden sposób kontrolowane i wypuszczają mnóstwo zanieczyszczeń. Co gorsza, w wielu domach pali się śmieci, także te z tworzyw sztucznych. Oprócz standardowego węgla ludzie używają też węglowych odpadów, czyli mułu i miału, które poważnie zanieczyszczają powietrze. Całe to zjawisko nosi nazwę niskiej emisji. W Polsce nie ma norm emisji zanieczyszczeń ani standardów jakości domowych pieców. Za smog odpowiada w dużej mierze także przemysł (przede wszystkim energetyka węglowa) i transport (pojazdy spalinowe).

Kto powinien szczególnie uważać na smog?

Informacje o stężeniu smogu powinny śledzić zwłaszcza osoby starsze, kobiety w ciąży, astmatycy, osoby z chorobami płuc i chorobami krążenia oraz alergicy (przede wszystkim ci, których alergia dotyka oczu i skóry). Szczególnie tym osobom odradza się przebywanie na dworze, gdy poziom szkodliwych substancji w powietrzu staje się wysoki lub bardzo wysoki. Niższe stężenia smogu to wskazanie do ograniczenia wysiłku fizycznego na świeżym powietrzu.

Jakie stężenie szkodliwych substancji w powietrzu jest niepokojące?

Średnie dobowe stężenie PM10 nie powinno przekraczać 50 ug/m3. Dopuszczalne jest przekroczenie tej normy przez maksymalnie 35 dni w roku. Dopuszczalne średnie roczne stężenie PM10 to 40 ug/m3. Średnie roczne stężenie PM2,5 nie powinno przekraczać 25 ug/m3, a dopuszczalne średnie roczne stężenie benzopirenu to 1 ng/m3.

Gdzie smog jest największy?

W 2014 roku w Krakowie średnie stężenie PM10 wynosiło aż 63,9 ug/m3. Kolejne miasta w niechlubnym rankingu to Pszczyna, Opoczno, Żywiec, Rybnik, Wodzisław Śląski, Gliwice, Godów, Nowa Ruda oraz Zabrze. Smog w Krakowie przekraczał dopuszczalny poziom w 188 dni, a więc ogromne zanieczyszczenie powietrza trwało tam łącznie ponad pół roku. W stężeniu PM2,5 w 2014 również przodował Kraków (45,02 ug/m3). Za nim plasują się Godów, Katowice, Gliwice, Tarnowskie Góry, Nowy Sącz i Piotrków Trybunalski.

Stężenie najbardziej rakotwórczego związku, benzopirenu, w 2014 roku było największe w Nowej Rudzie (16,96 ug/m3). Następne w kolejce są Opoczno, Rybnik, Sucha Beskidzka, Proszowice, Nowy Sącz, Tomaszów Mazowiecki, Godów, Brzeziny i Zakopane.

...a gdzie powietrze jest najczystsze?

Jak widać, problem ogromnych stężeń zanieczyszczeń dotyczy przede wszystkim południa Polski, jednak tylko niektóre rejony mogą się poszczycić względną czystością powietrza. Wyniki badań Ministerstwa Środowiska dowodzą, że najmniej narażeni na działanie smogu są mieszkańcy województwa kujawsko-pomorskiego (Bydgoszcz, Toruń, Włocławek), lubuskiego (Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra), pomorskiego (Trójmiasto), warmińsko-mazurskiego (Olsztyn i Elbląg) i zachodniopomorskiego (w Koszalinie w roku 2013 wskaźnik PM2,5 wynosił jedynie 11 ug/m3).

Jak sprawdzać stężenie smogu?

Prognozy dotyczące smogu w województwie małopolskim i w samym Krakowie można sprawdzić na stronie Systemu Prognozowania Rozprzestrzeniania Zanieczyszczeń Powietrza, smog.imgw.pl. System został stworzony przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

Jak walczyć ze smogiem?

Smog to w dużej mierze sprawa naszego rozsądku i odpowiedzialności zarówno za siebie, jak i za innych. Nic nie dadzą rozmaite petycje i akcje, jeśli wciąż będziemy palić w źle działających piecach niskiej jakości surowcami i śmieciami. Jeśli widzimy (i czujemy), że ktoś pali śmieci czy inne szkodliwe substancje, zgłośmy to do straży miejskiej. Co więcej, możemy jeździć do pracy czy szkoły komunikacją miejską czy rowerem albo chodzić piechotą. W ten sposób zmniejszymy emisję spalin samochodowych.

> Przeczytaj: 10 przykładów szkodliwości samochodu

Wielu obywateli Polski zaangażowało się w tzw. Polski Alarm Smogowy, czyli akcję na rzecz zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza. PAS ma swoje lokalne oddziały - głównie w miastach szczególnie dotkniętych smogiem. Na stronach PAS można zdobyć mnóstwo informacji dotyczących smogu, zagrożenia, które niesie oraz możliwości jego zminimalizowania. Alarmy Smogowe zajmują się tworzeniem petycji i wniosków oraz organizowaniem różnorakich akcji przeciwko zanieczyszczeniu powietrza.

Straż miejska zagląda ludziom do kominów i pieców. Dla naszego dobra!

Źródła: Polski Alarm Smogowy, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej