Śpiączka, śpiączka farmakologiczna i śmierć mózgu - czym się różnią?

Śpiączka to nie to samo, co śmierć mózgu. Jakie są przyczyny, objawy i metody leczenia śpiączki?

Dołącz do Zdrowia na Facebooku!

Śpiączka: co to jest?

Śpiączka (koma, łac. coma) to stan głębokiej nieprzytomności, który trwa dłużej niż godzinę. Osoba w śpiączce nie jest świadoma ani siebie, ani tego, co się wokół niej dzieje. Nie da się jej wybudzić nawet poprzez dostarczanie silnych bodźców. Śpiączka wynika z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, w efekcie którego zaburza się funkcjonowanie kory mózgowej i tworu siatkowatego mózgu.

Śpiączka farmakologiczna: co to jest?

Śpiączka farmakologiczna jest wywoływana przez lekarzy celowo. Wprowadza się w nią chorych w bardzo ciężkim stanie. Ma ona ułatwić leczenie i regenerację organizmu, a także zmniejszyć ból i obniżyć wydzielanie hormonu stresu. Śpiączkę farmakologiczną uzyskuje się poprzez podanie silnych leków nasennych i przeciwbólowych.

Śpiączka: postępowanie

Śpiączka wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Im prędzej rozpozna się przyczynę śpiączki, tym szybciej można rozpocząć leczenie ratujące życie. Odpowiednie postępowanie daje szanse na wybudzenie chorego ze śpiączki po kilku godzinach lub dniach.

Jeżeli zachowanie chorego zmieniało się przed śpiączką przez jakiś czas, koma ma prawdopodobnie pochodzenie metaboliczne (pozamózgowe). Jeśli utrata przytomności nastąpiła nagle, wskazuje to na przyczyny strukturalne (pierwotne urazy mózgu). Więcej niż 50% procent śpiączek wynika z urazów głowy, które najczęściej spowodowane są wypadkami na drodze.

Śpiączka: przyczyny

Przyczyny śpiączki dzielą się głównie na strukturalne i metaboliczne. Niekiedy za śpiączkę odpowiadają zatrucia (np. przedawkowanie leków, narkotyków czy alkoholu), choroby zakaźne (śpiączka afrykańska, czyli trypanosomatoza afrykańska - choroba tropikalna przenoszona przez muchy tse-tse), padaczka lub poważne zaburzenia psychiczne (np. osłupienie dysocjacyjne, czyli stupor dysocjacyjny - bardzo silna reakcja na szok).

Przyczyny strukturalne śpiączki:

1. urazowe:

• wstrząs mózgu,
• stłuczenie mózgu,
• udar mózgu,
• pourazowy obrzęk mózgu,
• krwiak nadtwardówkowy,
• krwiak podtwardówkowy;

2. nieurazowe:

• zapalenie opon mózgowych i mózgu,
• ropień mózgu,
• guz mózgu,
• niedotlenienie,
• krwotok mózgu,
• zakrzep tętnic mózgowych,
• zator tętnic mózgowych,
• zakrzepica zatok żylnych.

Przyczyny metaboliczne śpiączki:

• cukrzyca (hipoglikemia, hiperglikemia),
• zaburzenia przemiany białkowej,
• hipokalcemia (niedoczynność przytarczyc),
• hiperkalcemia (nadczynność przytarczyc).

Śpiączka: co, jeśli chory się nie budzi?

Pacjent, który po około 5 tygodniach nie odzyskuje przytomności, przechodzi w stan wegetatywny. Może otwierać oczy lub wykonywać drobne ruchy, ale jest nieświadomy. Po roku od strukturalnego uszkodzenia mózgu i po 3-6 miesiącach od nieurazowego uszkodzenia uznaje się stan wegetatywny za utrwalony.

Śpiączka: leczenie

W maju i w lipcu 2016 roku wykonano w Polsce eksperymentalne operacje, które miały pomóc pacjentom w śpiączce w odzyskaniu świadomości. 7 osobom wszczepiono stymulatory mózgu, które co 15 minut wysyłają do rdzenia kręgowego impulsy. Podobne do naszych operacje przeprowadzono jedynie w Japonii.

Poprawił się stan każdego z operowanych. Na razie żadne z nich się nie obudziło, ale lekarze i rodziny zauważyli, że chorzy reagują inaczej i bardziej świadomie, robią rzeczy, których nie wykonywali wcześniej (np. wybuchają płaczem, reagują strachem na określoną grupę ludzi albo ściskają palec na polecenie). Wszyscy zoperowani mają mniej napięte mięśnie oraz lepszą perystaltykę.

Naukowcy wciąż przeprowadzają eksperymenty w związku z leczeniem śpiączki. Trwają badania nad wykorzystaniem komórek macierzystych. Komórki macierzyste stymulują naturalne procesy regeneracyjne - naukowcy mają nadzieję, że pomogą w naprawie uszkodzonych części mózgu.

Śpiączka: śmierć mózgu

Śmierć mózgu to nie to samo, co śpiączka. Większość lekarzy sądzi, że śmierć mózgu równa się śmierci człowieka. Dlaczego? Śmierć mózgu to śmierć pnia mózgu, który odpowiada za podstawowe funkcje życiowe, takie jak krążenie czy oddychanie. Pień mózgu bardzo łatwo uszkadza niedotlenienie. Po około 4 minutach niedotlenienia pień obumiera. Jedynie bardzo szybka akcja ratunkowa może powstrzymać ten proces. Pacjent, którego pień mózgu przestał pracować, nie jest w stanie przeżyć bez aparatury medycznej. Cały czas musi być podłączony do respiratora.

Śmierć mózgu stwierdza komisja złożona ze specjalistów: anestezjologów, neurologów, neurochirurgów oraz ekspertów medycyny sądowej. Aby orzec śmierć mózgu, trzeba mieć ku temu niezaprzeczalne podstawy, a potem medyczne dowody.

Podejrzenie śmierci mózgu można podjąć, gdy:

• chory jest w śpiączce,
• zawiodły wszystkie działania terapeutyczne,
• w mózgu zaszły nieodwracalne zmiany strukturalne,
• chory nie oddycha (robi to za niego aparatura).

Jeśli podejrzenie jest uzasadnione, przeprowadza się szczegółowe badania z wykorzystaniem elektroencefalografu (EEG), który pokazuje aktywność mózgu. Specjaliści wykonują tę samą procedurę dwukrotnie. Aby z całą pewnością orzec śmierć mózgu, muszą stwierdzić brak:

• odruchów pionowych,
• reakcji źrenic na światło,
• spontanicznych ruchów gałek ocznych,
• odruchu rogówkowego,
• odruchu oczno-mózgowego,
• oddechu,
• reakcji na ból,
• odruchów kaszlowych,
• odruchów wymiotnych.

Śpiączka: wybudzenie

Pierwszą oznaką tego, że pacjent się wybudza, są powtarzalne reakcje na określony bodziec. Zdarza się jednak, że chory nie reaguje, lecz po przeprowadzeniu rezonansu magnetycznego okazuje się, iż mózg pracuje. W takich sytuacjach trzeba komunikować się z pacjentem w niekonwencjonalny sposób. Używa się np. cyberoka, które rejestruje nawet najmniejsze ruchy gałek ocznych chorego.

Wybudzenie ze śpiączki nie wygląda tak jak w filmach. To proces, a nie nagły moment. Nie ma chorych, którzy po przebudzeniu zachowywaliby się dokładnie tak samo jak kiedyś. Każdy z nich potrzebuje opieki i rehabilitacji. Niektórzy nie mówią i nie mogą chodzić, muszą uczyć się podstawowych czynności od nowa. Powrót do pełnej - lub wysokiej - sprawności jest jednak możliwy.

Wybudzić się ze śpiączki: co to realnie oznacza?