Dołącz do Zdrowia na Facebooku!
Chcesz być na bieżąco ze Zdrowiem? Dodaj wtyczkę Gazeta.pl do Chrome
Otępienie (zwane również demencją), to znaczne obniżenie sprawności umysłowej. Jako zespół postępujących objawów, zaburza funkcjonowanie człowieka na wielu płaszczyznach życia. Początkowo może się ono jednak rozwijać niemal niezauważenie. Jakie objawy mogą na nie wskazywać?
Luki w wiedzy
Powodem otępienia jest często choroba mózgu, szczególnie choroba Alzheimera, którą kojarzymy głównie z zaburzeniami pamięci. Problemy z pamięcią to jednak tylko jedna z jej oznak. W przypadku chorób otępiennych stopniowo dochodzi również do ubytków w obszarze posiadanej przez nas wiedzy.
- Problem z odnalezieniem właściwego słowa lub daty są dość powszechne i mogą zdarzyć się każdemu - wyjaśnia dr n. med. Gabriela Kłodowska-Duda z kliniki Neuro-Care w Katowicach. - Natomiast jeśli nie tylko nie pamiętamy nazwy, ale i mamy problem z wyjaśnieniem do czego dany przedmiot służy, to powinna nam się zapalić czerwona lampka. Co ciekawe, osoby z wcześnie rozwijającym się zespołem otępiennym mogą dobrze sobie radzić w innych dziedzinach życia, np. być czynne zawodowo, co z kolei usypia ich czujność - tłumaczy specjalista.
Osobliwe poczucie humoru
Naukowcy z University College London odkryli, że również nagła zmiana poczucia humoru - to, że śmieszy nas coś innego niż zwykle - może świadczyć o rozwoju demencji. Badacze ustalili, że ludzie z chorobą Alzheimera i otępieniem czołowo-skroniowym mają tendencję do preferowania czarnego humoru sytuacyjnego lub absurdalnego. Badania te opublikowano w "Gazecie Alzheimerowskiej".
- W otępieniu czołowo-skroniowym uszkodzeniu ulega - jak sama nazwa wskazuje - płat skroniowy i czołowy mózgu - tłumaczy neurolog. - Te obszary niejako „filtrują” zachowania i pozwalają na ich ocenę. W wyniku uszkodzeń może dojść do osłabienia hamulców społecznych, zmian osobowości, wczesnych zaburzeń w kontaktach z innymi, zobojętnienia emocjonalnego, a także braku krytycyzmu wobec siebie. Chorzy mogą żartować czy śmiać się z nietypowych rzeczy, np. z tragicznych wydarzeń w wiadomościach lub w ich życiu osobistym.
Utrata empatii i poczucia skrępowania
Jeśli osoba o miłym i uprzejmym usposobieniu zaczyna nagle używać obraźliwych i niestosownych słów, a do tego wykazuje brak świadomości, wstydu czy żalu wobec tych działań, może to świadczyć o początkach otępienia.
- We wczesnych stadiach niektórych rodzajów otępień, u chorego występują różnego rodzaju zaburzenia zachowania – wyjaśnia dr Duda. - Traci on zdolność do odczytywania norm społecznych, tego co wypada, a co nie. Dotyczy to m.in. chorych na otępienie czołowo-skroniowe lub chorobę Alzheimera, którzy często zmieniają osobowość, reagują nieadekwatnie do sytuacji i zachowują się jakby wydarzenie w którym uczestniczą w ogóle ich nie dotyczyło, np. niestosownie zachowując podczas pogrzebu. Robią to jednak nieświadomie. To choroba i procesy odbywające się w mózgu są odpowiedzialne za tego typu zachowania - mówi ekspert.
Kolejnym problemem może być także brak poczucia wstydu i skrępowania.
- U chorych przejawia się to w wielu aspektach: nie czują zakłopotania, jeśli znajdą się w krępującej dla większości z nas sytuacji, ale też nie rozumieją zakłopotania i niekomfortowych sytuacji, w których znajdują się inni, np. bohaterowie oglądanego serialu. Takie objawy są niczym innym, jak wypadkową patologicznych zmian w mózgu, które zaburzają racjonalne procesy umysłowe i recepcję świata - tłumaczy neurolog.
Lekceważenie przepisów prawa
Niektórzy chorzy w początkowych stadiach otępienia wykazują lekceważenie ogólnie przyjętych norm społecznych. W najbardziej ekstremalnych przypadkach, może dojść do epizodów kradzieży, włamań do domów czy zaburzeń w kontaktach interpersonalnych, np. komentarzy lub zachowań o podtekście seksualnym. Wszystkie te sytuacje mogą skutkować kłopotami z prawem. Otępienie o wczesnym początku może nawet pojawić się u 30- i 40-latków - w wieku, który rzadko jest kojarzony z takimi chorobami.
- Pacjent w wyniku zaburzeń poznawczych nie zdaje sobie sprawy, że postępuje niewłaściwie. – wyjaśnia dr Duda. - Nie jest „sobą”, bywa impulsywny i agresywny, jednak ryzyko takich sytuacji można zminimalizować postępując z nim w określony sposób, np. dbając o codzienną rutynę dnia oraz wprowadzając farmakoterapię np. leki wyciszające. Najważniejsze jest jednak celna diagnoza. Wielu takich pacjentów, jak też osoby z ich otoczenia nie podejrzewają, że tego typu objawy świadczą o rozwijającej się chorobie neurologicznej - mówi ekspert.
Kompulsywność zachowań
Kolejnym z nietypowych i dość zaskakujących objawów otępienia jest skłonność takich osób do zachowań kompulsywnych.
- Chorzy mogą odczuwać potrzebę, wręcz przymus, powtarzania pewnych czynności, które przyjmują formę rytuałów - wyjaśnia neurolog. - Taka osoba może np. wciąż kupować w sklepie krzyżówki, mimo że w domu ma ich już mnóstwo lub spożywać szybko i łapczywie posiłek. Wynikać to może m.in. z problemów z pamięcią, kłopotów z logicznym myśleniem czy kojarzeniem faktów.
Częste upadki
Jak się okazuje częste upadki mogą być wczesnym sygnałem choroby Alzheimera. Potwierdziły to badania z 2011 roku przedstawione na Międzynarodowej Konferencji Stowarzyszenia Alzheimera w Paryżu. Zaprezentowano tam skany mózgu starszych osób, które w okresie 8 miesięcy miały obserwować i zapisywać częstotliwość swoich upadków. Wyniki ostatecznie potwierdziły, że pacjenci wykazujący początki choroby Alzheimera upadali częściej.
Choroba Alzheimera, ale i otępienie z ciałami Lewy’ego czy pląsawica Huntingtona - wszystkie te choroby przebiegające z otępieniem objawiają się m.in. brakiem koordynacji i zaburzeniami motorycznymi. Ta ostatnia to szczególnie rzadka choroba o podłożu genetycznym, na którą w Polsce choruje 1 na 15 000 osób. Pierwszymi jej zwiastunami mogą być właśnie kłopoty z utrzymaniem równowagi i stopniowo narastające ruchy pląsawicze. Mówi się nawet o chodzie tanecznym, bardzo nietypowym z nienaturalnym ułożeniem nóg.
- Każda niepokojąca zmiana w zachowaniu naszego bliskiego - lub nas samych - powinna zwrócić naszą uwagę - przekonuje dr Duda. - Ludzie mają tendencję, by tłumaczyć takie zachowania procesem starzenia się. Tymczasem nie są to naturalne procesy, tylko sygnał choroby, której rozwój można znacznie opóźnić, a objawy redukować.
***
Ekspert: dr n. med. Gabriela Kłodowska-Duda, neurolog. Ukończyła studia medyczne na Wydziale Lekarskim Śląskiej Akademii Medycznej. Specjalizację z neurologii I stopnia uzyskała w Klinice Neurologii CSK, specjalizację II stopnia w Klinice Neurologii Wieku Podeszłego CSK, gdzie następnie prowadziła Klinikę Jednego Dnia. Od 2008 roku kierownik Neuro-Care (www.neuro-care.com.pl). Głównie zainteresowania zawodowe to: choroby neurozwyrodnieniowe i stwardnienie rozsiane oraz genetyka tych chorób. Specjalizuje się w leczeniu choroby Parkinsona, w tym od 2004 roku zajmuje się kwalifikacją i prowadzeniem chorych po zabiegach głębokiej stymulacji mózgu metodą DBS. Posiada doświadczenie i umiejętności przeprowadzania badań w SM, chorobie Alzheimera i Parkinsona.
