Zawał serca, niewydolność serca, niestabilna choroba wieńcowa, zaburzenia rytmu serca (objawowa bradykardia, migotanie przedsionków, migotanie komór lub częstoskurcz komorowy, po zatrzymanie krążenia) wreszcie udar - to tzw. epizody sercowo-naczyniowe, niejednokrotnie stanowiące bezpośrednie zagrożenie życia, wymagające skomplikowanego leczenia, przewlekłej rehabilitacji. Nie da się im w pełni zapobiegać. Sama regulacja ciśnienia krwi nie rozwiąże wszystkich problemów. Wiadomo jednak, że postępowanie terapeutyczne w samym nadciśnieniu uwzględniające ryzyko, a także całościowe podejście do problemów pacjenta, wyraźnie zmniejsza zagrożenie. Dobór leków, ich ilość, dawkowanie, satysfakcjonujący poziom ciśnienia tętniczego (nie tylko średni, ale i w nocy czy w ciągu dnia, maksymalne "skoki") - powinny uwzględniać potrzeby pacjenta związane z potencjalnymi problemami układu krążenia.
Mierniki ryzyka
Stopień nadciśnienia tętniczego ( czytaj więcej na ten temat ), obecność innych czynników ryzyka, subklinicznych, czyli bezobjawowych, uszkodzeń narządowych i chorób współistniejących pozwala ocenić ryzyko zagrożenia epizodem sercowo-naczyniowym na poziomie niskim, umiarkowanym, wysokim i bardzo wysokim. Uzyskane informacje, dane i wyniki badań za pomocą specjalnego modelu Framingham umożliwiają wyliczenie 10-letniego, absolutnego ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Wynosi ono odpowiednio: < 15% (niskie), 15-20% (umiarkowane), 20-30% (wysokie) i > 30% (bardzo wysokie). Europejska skala Systematic Coronary Risk Evaluation (SCORE) służy lekarzom do obliczania absolutnego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych zakończonych zgonem (CVD, cardiovascular death) i wynosi przy poszczególnych poziomach ryzyka odpowiednio: poniżej 4%, 4-5%, 5-8% i powyżej 8%.
Takie oceny są dopiero podstawą wyboru najlepszej strategii leczenia pacjenta i/lub innego postępowania. U młodszych pacjentów dodatkowo należy określić ryzyko względne, czyli podwyższenie ryzyka w stosunku do przeciętnego zagrożenia w populacji. W ośrodkach referencyjnych, specjalistycznych, klinicznych placówkach to absolutny standard. Każdy pacjent, nawet leczony w rejonie, ma jednak prawo zapytać lekarza o procedury, by upewnić się, że zostały przeprowadzone. To, że lekarz nie informuje o analizie, nie musi jeszcze świadczyć o zaniedbaniach. Zakres koniecznych badań też jest zróżnicowany w zależności od stanu i potrzeb konkretnej osoby z nadciśnieniem ( czytaj o niezbędnych badaniach dodatkowych w nadciśnieniu ).
Czynniki ryzyka, subkliniczne uszkodzenia narządowe oraz choroby uwzględniane w ocenie ryzyka wystąpienia epizodu sercowo-naczyniowego
Za prawidłowe ciśnienie tętnicze, w przypadku większości pacjentów leczonych na nadciśnienie i zagrożonych powikłaniami w układzie krążenia, uznaje się wartości średnie poniżej 135/85 mm Hg w ciągu dnia i 120/70 mm Hg w nocy oraz poniżej 130/80 mm Hg w ciągu całej doby. Poza wartościami samego ciśnienia tętniczego przy obliczaniu ryzyka epizodu sercowo-naczyniowego bierze się pod uwagę inne istotne czynniki:
- wiek chorego (mężczyźni > 55. roku życia, kobiety > 65. roku życia)
- palenie tytoniu
- zaburzenia lipidowe (objawiające się przede wszystkim wysokim poziomem cholesterolu i trójglicerydów)
- przedwczesne choroby sercowo-naczyniowe w rodzinie (mężczyźni < 55. roku życia., kobiety < 65. roku życia)
- otyłość brzuszną (obwód pasa: mężczyźni > 102 cm, kobiety > 88 cm)
- poziom cukru we krwi (glukoza na czczo 5,6-6,9 mmol/l, 102-125 mg/dl lub upośledzona tolerancja glukozy w OGTT (nieprawidłowości w badaniu krwi po doustnym obciążeniu glukozą)
- ciśnienie tętna (różnica między ciśnieniem skurczowym, a rozkurczowym) > 55 mm Hg u osób po 65. roku życia
- przerost lewej komory serca w EKG (wskaźnik Sokolov-Lyon > 38 mm, Cornell > 2440 mm * ms) lub w echokardiografii (LVMI - mężczyźni - 125, kobiety - 110 g/m2)
- kompleks intima-media tętnicy szyjnej (czyli ocena grubości tętnicy, pozwalająca ocenić stopień zaawansowania zmian miażdżycowych) > 0,9 mm lub miażdżyca
- nieznaczne podwyższenie stężenia kreatyniny (mężczyźni: 115-133 ?mol/l, 1,3-1,5 mg/dl, kobiety: 107-124 ?mol/l, 1,2-1,4 mg/dl)
- niski szacowany klirens kreatyniny (< 60 ml/min) wg wzoru MDRD, wskazujący na przewlekłą chorobę nerek (parametr pozwala ocenić filtrację kłębuszkową),
- mikroalbuminuria, czyli obecność białka w moczu 30-300 mg/24 h lub stosunek albumina/kreatynina: mężczyźni - 22 mg/g, kobiety - 31 mg/g (dziś drugi parametr uznawany jest za bardziej precyzyjny)
- choroba naczyniowa mózgu (udar, przejściowy napad niedokrwienny),
- choroba serca (zawał, choroba wieńcowa, stan po rewaskularyzacji, czyli poszerzaniu, udrożnianiu naczyń wieńcowych, niewydolność serca)
- choroba nerek; białkomocz >300 mg/24 h, nefropatia cukrzycowa, niewydolność nerek (stężenie kreatyniny mężczyźni > 133 ?mol/l [1,5 mg/dl], kobiety > 124 ?mol/l [1,4 mg/dl])
- choroba naczyń obwodowych
- zaawansowana retinopatia (proces chorobowy siatkówki oka)
- zespół metaboliczny, czyli obecność co najmniej trzech z poniższych czynników: otyłość brzuszna (mężczyźni - 102 cm; kobiety - 88 cm); stężenie triglicerydów - 1,7 mmol/l (150 mg/dl); stężenie cholesterolu frakcji HDL: mężczyźni < 1,0 mmol/l (40 mg/dl); kobiety < 1,3 mmol/l (50 mg/dl); ciśnienie tętnicze 130/85 lub leczenie nadciśnienia tętniczego; glikemia na czczo ? 5,6 mmol/l (100 mg/dl). Definicja według National Cholesterol Education Programme Adult Treatment Panel III (NCEP ATP III).
Istotna skala
Poszczególne czynniki są w modelach różnie "punktowane", w zależności od realnego zwiększania zagrożenia. Inne ryzyko stanowi samo bezobjawowe podwyższenie poziomu kreatyniny, inne niewydolność nerek. Mniej groźna jest samo podwyższenie cholesterolu od zespołu metabolicznego, itd. Oszacowanie poziomu ryzyka jest podstawą intensywności postępowania terapeutycznego. Nie można jednak zapominać, że przejmowanie się wyłącznie wyjątkowo wysokim zagrożeniem nie jest rozsądne. Osoby z niskim także przedwcześnie umierają, szczególnie, gdy problem bagatelizują, nie leczą chorób współistniejących, etc.
Dołącz do serwisu Zdrowie na Facebooku!
Czytaj także:
Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie? To nie takie proste
![Polscy nadciśnieniowcy to trudni pacjenci, zbyt często nieświadomi, nieleczeni. Jak to zmienić? [WYWIAD]](https://bi.im-g.pl/im/48/f4/d2/z13825096II,Pomiary-cisnienia-tetniczego-wylacznie-w-gabinecie.jpg)