Reumatoidalne zapalenie stawów atakuje błonę maziową, tkanki mezenchymalne występujące w stawach. Ból oraz pojawiające się na stawach guzki lub zgrubienia znacznie utrudniają poruszanie. Narastające zmiany chorobowe niejednokrotnie prowadzą nie tylko do poważnego uszkodzenia stawów, ale niejednokrotnie do zaniku mięśni. Bardzo często zmiany wywołane gośćcem stawowym wykraczają poza stawy i układ kostny . Dlatego też pierwsze objawy choroby nie wskazują i nie są łączone z zapaleniem stawów.
Reumatoidalne zapalenie stawów , jak większość schorzeń obejmujących stawy, charakteryzuje się bólem, znacznie utrudniającym poruszanie, poranną sztywnością oraz obrzękiem zajętych stawów (zazwyczaj występują symetrycznie). Postępująca choroba uszkadza nie tylko stawy, ale prowadzi do zaniku mięśni (międzykostnych, glistowatych i tych wokół kłąbu kciuka). W następnej kolejności zmiany obejmują ścięgna i pochewki stawowe. Uszkodzone stawy oraz więzadła składają się na najbardziej charakterystyczny objaw reumatoidalnego zapalenia stawów tj. łokciowe wygięcie palców ręki. U części pacjentów dochodzi do podwichnięcia dłoniowego paliczków dalszych, pojawia się tzw. łabędzi szyja, palec butonierkowaty (trwały przykurcz palca) i dużo rzadziej torbiel Bakera. Ogromnej części chorych na reumatoidalne zapalenie stawów towarzyszy osteoporoza
Zmiany i stopień zaawansowania choroby dzieli się na cztery fazy:
1. obrzęk tkanek miękkich, niewielkie zwężenie szpary stawowej, osteoporoza przynasadowa
2. wyraźne widoczne na zdjęciu rentgenowskim zwężenie szpar stawowych, przy kościach przynasadowych widoczne geody zapalne oraz pojedyncze nadżerki na powierzchniach stawowych
3. rozwój geod i nadżerek, podwichnięcia i deformacja stawów
4. całkowite zesztywnienie kostne stawu
Przy rozpoznaniu reumatoidalnego zapalenia stawów wykorzystuje się siedmiopunktowe kryteria klasyfikacyjne. Do tej pory przed postawieniem ostatecznej diagnozy konieczne jest stwierdzenie:
- jak długo utrzymuje się poranna sztywność stawów (jeśli utrzymuje się minimum godzinę po wstaniu z łóżka)
- obrzęki stawów (trzech lub więcej i utrzymujące się dłużej niż sześć tygodni)
- obrzęk stawów nadgarstkowych, śródręczno-paliczkowych i międzypaliczkowych bliższych, utrzymujący się przez minimum sześć tygodni
- obustronny obrzęk, trwający dłużej niż sześć tygodni
- osteoporoza i nadżerki widoczne w badaniu RTG
- guzki reumatoidalne
- czynnik reumatoidalny
Potwierdzenie wystąpienia czterech lub więcej punktów potwierdza reumatoidalne zapalenie stawów , jednak ta klasyfikacja nie jest już stosowana. Obecnie przy diagnozie reumatoidalnego zapalenia stawów bierze się pod uwagę cztery czynniki, które oceniane są w skali od 0 do 6. W rozpoznaniu brane są pod uwagę:
- zajęte stawy - małe (stawy międzypaliczkowe bliższe, śródręczno-paliczkowe, śródstopno-paliczkowe II-IV, międzypaliczkowy kciuka i stawy nadgarstka) lub duże (biodrowy, łokciowy kolanowy, kolanowy, skokowy)
- występowanie czynnika reumatoidalnego
- stężenie CPR i OB.
- długość występowania objawów
Podstawą leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów jest łagodzenie objawów i próba zahamowania dalszego rozwoju choroby. Zazwyczaj stosuje się niesteroidowe leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Dodatkowo pacjentom cierpiącym na reumatoidalne zapalenie stawów zaleca się kinezyterapię. Jest to rodzaj rehabilitacji obejmujący ćwiczenia odciążające, ćwiczenia w wodzie, aktywność przy pełnym zakresie ruchu stawów. Pomocna w walce z chorobą jest również krioterapia, czyli lecznicze nadmuchami z bardzo mocno zmrożonego powietrza, dwutlenku węgla lub azotu.
Zwyrodnienie stawu kolanowego (gonatroza)