Zapalenie zatok - powszechna dolegliwość, dopadająca nas szczególnie w okresie jesienno-zimowym - jak do tego dochodzi?
Zatoki są to jamy znajdujące się w okolicy nosa oraz czoła, które wypełnia powietrze. Ich głównym zadaniem jest chronienie mózgu przed urazami, dzięki tworzeniu pustych przestrzeni, które amortyzują urazy. Dzięki zatokom z zawartym w nich powietrzem nasza czaszka jest lżejsza i łatwiej ją utrzymać w pozycji pionowej. Zatoki odpowiadają także za modulowanie głosu, działając jak pudło rezonansowe w instrumencie.
Kolejną ważną rolą zatok jest oczyszczanie i nawilżanie powietrza wdychanego do płuc. Tę rolę spełniają zatoki wraz z jamami nosa, tworząc razem delikatny ale wydajny system, wspierający układ oddechowy. Zatoki to w istocie pięć par zatok przynosowych: mamy zatem zatoki szczękowe, czołowe, klinowe, a także sitowie przednie oraz sitowie tylne. Gdy wdychamy powietrze nosem, przechodzi ono przez system kanałów tworzących zatoki, gdzie zostaje ogrzane do temperatury około 34 stopni C oraz nawilżone dzięki rzadkiej wydzielinie wyściełającej jamy. Gdy powietrze dociera do płuc, jest już odpowiednio ciepłe i wilgotne, dzięki czemu nie podrażnia błon śluzowych narządu oddechowego. Zwykle jamy zatok filtrują i oczyszczają jakieś 10 tysięcy litrów powietrza dziennie. System zatok działa też jak strażnik, pilnujący aby do gardła i płuc nie przedostawały się bakterie czy wirusy.
Ten delikatny ale zazwyczaj sprawnie funkcjonujący system, zostaje zaburzony, gdy kanały, którymi płynie powietrze w zatokach, tracą drożność. Dzieje się tak, kiedy w otworach, łączących nos i zatoki, w tzw. ujściach zatok, zaczyna się proces zapalny, powodujący obrzęk błony śluzowej nosa. W źle wentylowanych zatokach zaczynają namnażać się drobnoustroje, a utrudniony odpływ śluzu jeszcze bardziej wzmacnia ten proces. Śluz zamienia się w gęstą wydzielinę, którą coraz trudniej jest usunąć z przestrzeni nosowo-zatokowych. Zaczyna się proces zapalny błony śluzowej, która wyściela wnętrze zatok oraz nosa.
Zapalenie zatok - przyczyny
Wśród przyczyn wywołujących zapalenie zatok znajdują się: zakażenia wirusowe i bakteryjne, towarzyszące innym chorobom, gdy drobnoustroje przenikają do nosa i błon śluzowych, a także alergie wziewne, gdy wnikające do nosa alergeny drażnią delikatne wnętrze. Do częstych zapaleń zatok prowadzą wszelkie nieprawidłowości w budowie przegrody nosowej, na przykład jej skrzywienie, zwężenia ujść zatok spowodowane np. przerostem małżowin nosowych czy migdałków podniebiennych, polipy znajdujące się w nosie, a także nieżyty naczyniowo-ruchowe błony śluzowej nosa i zatok (uszkodzenia rzęsek). Należy także pamiętać, że zapalenie zatok może być objawem chorób zębów - nieleczonej próchnicy. Do niedrożności nosa, skutkującej zapaleniami, prowadzą też urazy mechaniczne czy też niektóre choroby.
Zapalenie zatok - główne objawy zapalenia błony śluzowej zatok
Zapalenie zatok może mieć kilka przyczyn oraz różne objawy, trwające od 10-14 dni aż do kilku miesięcy. Także, w zależności od tego, w której zatoce rozwinęło się zapalenie, objawy mogą nieco się różnić. I tak, ból w okolicy czoła świadczy o zapaleniu zatoki czołowej. Przy zaatakowanych zatokach szczękowych ból będziemy odczuwać w okolicy górnej szczęki oraz pojawi się bolesność policzków przy uciskaniu. Przy zapaleniu zatok sitkowych ból i lekka opuchlizna objawią się w okolicach oczu. Przy zapaleniu zatok sitkowych mamy też zatkany nos, przy naciskaniu boków nosa czujemy ból, zdarza się nam utrata powonienia i brak odczuć smakowych.
Zapalenie zatok - rodzaje zapalenia
Zapalenia zatok dzieli się na dwa główne rodzaje:
- ostre zapalenie zatok
- przewlekłe zapalenie zatok
Ostre zapalenie zatok trwa około 10-14 dni i obejmuje jedną lub kilka zatok. Przyczyną są najczęściej zakażenia wirusowe lub bakteryjne, do których dochodzi przy przeziębieniu, grypie i w innych tego typu schorzeniach. Objawia się zatkanym przez katar nosem, z którego wycieka gęsta, żółta lub zielonkawa wydzielina. To śluz wymieszany z ropą, towarzyszący zakażeniu bakteryjnemu. Mamy wtedy wrażenie ściekania gęstej wydzieliny po tylnej ściance gardła. W okolicy nosa i czoła czujemy ucisk i lekką bolesność przy dotykaniu, a przy pochyleniu głowy do przodu nasila się także ból głowy, który odczuwamy. Mogą także boleć nas przy tym zęby, czy też cała górna szczęka. Często towarzyszy zapaleniu także gorączka, kaszel, ogólne osłabienie, niezbyt przyjemny zapach z ust, przejściowa utrata powonienia i zmysłu smaku.
Przewlekłe zapalenie zatok może trwać wiele miesięcy. A rozwija się w wyniku nieleczenia ostrego zapalenia zatok lub niewłaściwego ich leczenia, gdy podawane lekarstwa nie działają. Przewlekle zapalenie zatok jest niebezpieczne i może doprowadzić do powikłań, takich jak zmiany przerostowe błony śluzowej i torbiele. A także: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień nadtwardówkowy i podtwardówkowy i ropień mózgu, zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej. Ponadto powikłania mogą dotyczyć oczu i skutkować różnymi zapaleniami tego narządu.
Zapalenie zatok - leczenie
Leczenie zatok przy ostrym zapaleniu polega na podawaniu odpowiednich leków, w tym obkurczających naczynia błony śluzowej, rozrzedzające wydzielinę nosową, przy zakażeniach bakteryjnych podaje się antybiotyki, a także leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Przy zapaleniach spowodowanych alergią zażywa się leki przeciwhistaminowe.
Przewlekłe zapalenie zatok może być spowodowane złą budową nosa czy fizycznymi przeszkodami w jamach, takimi jak polipy i torbiele. Wtedy musimy się poddać zabiegowi chirurgicznemu.
W lżejszych stanach zapalnych możemy się wspierać domowymi sposobami, które pomogą w zwalczaniu nieprzyjemnych objawów, takimi jak inhalacje solą, olejkami eterycznymi czy naparami z ziół, płukanie zatok fizjologicznym roztworem soli. Należy pamiętać o odpowiednim nawadnianiu organizmu, a także o nawilżaniu powietrza w pomieszczeniu, w którym przebywamy.
