FODMAP jest to skrót od angielskich nazw organicznych związków chemicznych: fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols. Związki te występują w wielu artykułach spożywczych, biorą udział w procesie fermentacji, a w efekcie mogą wywołać niepożądane reakcje organizmu. Tymi związkami chemicznymi są:
- fermentujące oligosacharydy
- disacharydy
- monosacharydy
- alkohole wielowodorotlenowe
Badania wykazały, że węglowodany łatwo fermentujące, takie jak fruktoza, laktoza, fruktany oraz alkohole polihydroksylowe (sztuczne środki słodzące, np.sorbitol, mannitol, ksylitol), mogą nasilać objawy zespołu jelita drażliwego (IBS). Fruktoza i laktoza, fruktany oraz alkohole polihydroksylowe występują w ziarnach zbóż, roślinach strączkowych, warzywach, owocach, miodzie, słodkich napojach, przetworach mlecznych, w słodyczach.
W badaniu, które ukazało się w "European Journal of Nutrition" w lutym ub. roku wykazano, że dieta o niskiej zawartości FODMAP zmniejsza objawy ze strony przewodu pokarmowego i poprawia jakość życia pacjentów z IBS w porównaniu z tradycyjną dietą lub dietą z dużą zawartością FODMAP. Uznaje się więc, że dieta o małej zawartości FODMAP jest formą leczenia dietetycznego IBS. Australijscy naukowcy twórcy tego sposobu żywienia, przestrzegają, że surowe przestrzeganie diety nie jest zalecane przez całe życie. Celem diety FODMAP jest zidentyfikowanie produktów, które wpływają niekorzystnie na organizm i wyeliminowanie lub unikanie ich w jadłospisie.
Dieta FODMAP - trzy etapy
W pierwszym etapie należy całkowicie wykluczyć produkty zawierających organiczne związki chemiczne mogące fermentować. Są to przede wszystkim artykuły spożywcze, zawierające fruktozę i fruktany (niektóre owoce i warzywa), laktozę (produkty mleczne) oraz naturalne substancje słodzące (np. ksylitol, sorbitol). Faza wykluczenia trwa od 6 do 8 tygodni.
Po tym czasie w drugim etapie należy stopniowo rozszerzać dietę o produkty zawierające FODMAP. Nie można od razu powrócić do starych nawyków żywieniowych, lecz stopniowo wprowadzać poszczególne produkty, by obserwować reakcję organizmu. Jeżeli po spożyciu jakiegoś produktu zawierającego duże ilości FODMAP, wystąpią dolegliwości związane z przewodem pokarmowym, artykuł ten należy wyeliminować całkowicie z diety. Długość trwania drugiego etapu diety nie jest określona i wprowadzanie pojedynczo produktów może być naprawdę długotrwałe.
Trzeci etap to personalizacja diety z eliminacją pokarmów wywołujących objawy ze strony układu pokarmowego. Większość osób może powrócić do normalnego sposobu odżywiania z wykluczeniem pojedynczych produktów bogatych w FODMAP.
Dieta FODMAP - kto powinien ją stosować?
Dieta jest przeznaczona dla osób, które mają problemy z jelitami, a szczególnie chorych na zespół jelita drażliwego (IBS), które objawiają się:
- wzdęciami,
- skurczami brzucha,
- biegunką,
- zaparciami,
- nieregularnym wypróżnianiem się,
- nudnościami,
- zgagą,
- uczuciem przelewania się w brzuchu.
Po eliminacji produktów zawierających FODMAP powyższe dolegliwości wyraźnie się zmniejszają lub całkowicie zanikają.
Dieta FODMAP - co jest zakazane, co jest dozwolone
W diecie FODMAP artykuły spożywcze dzieli się na dwie grupy:
- zakazane, które zawierają dużo związków organicznych wywołujących proces fermentacji,
- dozwolone, które są ubogie w związki FODMAP.
Produkty zawierają duże ilości FODMAP, które w I etapie diety należy wyeliminować to m.in.:
- warzywa: szparagi, cebula, czosnek, warzywa kapustne, karczochy, grzyby, groszek zielony, koper włoski
- owoce: jabłka, gruszki, brzoskwinie, morele, śliwki, suszone owoce, owoce kandyzowane, mango, arbuz
- większość produktów mlecznych, w tym wszystkie zawierające laktozę: mleko, śmietana, ser mascarpone, jogurty, ser ricotta, śmietana (kwaśna i słodka), kefiry i maślanki
- rośliny strączkowe, mleko sojowe
- produkty zawierające gluten, makarony pszenne, pieczywo pszenne
- orzechy nerkowca oraz pistacje
- produkty zawierające stewię, słodziki, syrop glukozowo-fruktozowy, miód.
Produkty dozwolone, które można spożywać w diecie FODMAP to:
- warzywa: ogórki, pomidory, marchew, dynia, bataty, szczypior, kiełki, sałata, ziemniaki, papryka
- owoce: głównie cytrusy (kiwi, pomarańcze, cytryna, mandarynki, grejpfruty itd.), jagody, truskawki, maliny
- sery pleśniowe, brie, masło, margaryna, mleka roślinne
- pieczywo i makarony bezglutenowe, ryż, kasze
- mięso, ryby, jaja
- orzechy włoskie, laskowe, nasiona słonecznika, pestki dyni, sezam, migdały
- produkty na bazie syropu klonowego, stewii.
Przykładowy jadłospis
Śniadanie: płatki owsiane na mleku ryżowym z dodatkiem owoców, np.jagód, herbata zielona lub czarna.
Obiad: krem warzywny z marchewki, ziemniaków, selera naciowego z dodatkiem koperku, grillowana ryba, kasza gryczana, warzywa przygotowane na parze: marchewka, cukinia, dynia z uprażonymi ziarnami dyni oraz słonecznika, lekki sok pomarańczowy rozcieńczony z wodą.
Podwieczorek: shake z mleka migdałowego i bananów.
Kolacja: pieczywko bezglutenowe z pokrojonym w plasterki serem mozzarella, z pomidorami, liśćmi bazylii, polane olejem dyniowym, sok lub czarna herbata.
