Cynk: ważny dla odporności, urody i płodności. Co się dzieje, gdy go brakuje

Cynk (Zn) jest jednym z najistotniejszych mikroelementów w organizmie. Cynk bierze udział we wszystkich podstawowych procesach życiowych organizmu. Odpowiada za prawidłowy rozwój już w okresie płodowym. Jeśli spojrzeć na proporcje, to połowę cynku, zawartego w naszym ciele, znajdziemy w mięśniach, a około 25-30 proc. w kościach.

Więcej podobnych tematów na stronie głównej Gazeta.pl

Cynk - jakie pełni zadania

Jeśli brakuje nam cynku często łapiemy infekcje, jesteśmy zmęczeni, mamy kłopoty z koncentracją, tracimy apetyt, łamią się nam paznokcie, wypadają włosy. Cynk odpowiada za płodność i piękną skórę. Cynk dostarczamy w jedzeniu i w większości wypadków dobrze gospodaruje tymi zasobami. Niektóre choroby lub restrykcyjne diety mogą utrudniać wchłanianie cynku z pożywienia, lub dostarczać go zbyt mało. Wtedy najlepiej sięgnąć po produkty spożywcze szczególnie bogate w cynk.

Cynk jest jednym z elementów składowych białek, ma istotny wpływ na syntezę RNA, DNA i białka oraz na aktywację około 200 enzymów, które są odpowiedzialne za wiele procesów w organizmie, w tym za metabolizm. Cynk ochrania błony komórkowe i układ kostny, biorąc udział w mineralizacji kości oraz w gojeniu się ran. Pierwiastek jest też ważny dla prawidłowego działania układu immunologicznego. Odgrywa rolę przeciwutleniacza i walczy z wolnymi rodnikami.

To cynk, między innymi, odpowiada za prawidłowy podział komórek, szczególnie w okresie płodowym, przeciwdziałając powstawaniu wad cewy nerwowej. Cynk odgrywa więc niezwykle istotną rolę w czasie życia płodowego i u małych dzieci. Dzięki niemu rozwijają się prawidłowo i pod względem fizycznym i umysłowym. Ponadto, odpowiada za dojrzewanie płciowe oraz reguluje produkcję plemników. Hormony także znajdują się pod kontrolą cynku, a w szczególności hormon wzrostu oraz insulina, ponieważ cynk ma wpływ na prawidłowe działanie trzustki.

Od cynku zależy także, między innymi, stężenie witaminy A oraz cholesterolu w organizmie. Ponadto, bierze udział w regulowaniu ciśnienia krwi i rytmu serca. A także ma swój udział w procesie prawidłowego odczuwania smaku i zapachu. Cynk wspiera ponadto procesy lecznicze przy wrzodach żołądka, żylakach, reumatyzmie, owrzodzeniach, trądziku i chorobach skórnych oraz działa odtruwająco na kadm i ołów.

Cynk - kiedy potrzebujemy go najwięcej?

Ze względu na swoją kluczową rolę w procesie rozwoju płodowego oraz w dzieciństwie cynk jest szczególnie ważnym składnikiem diety kobiet w ciąży, karmiących oraz małych dzieci. Okres dorastania i rozwoju płciowego to także czas zwiększonego zapotrzebowania na cynk. Cynk u dzieci reguluje wzrost i sprawność intelektualną. Stwierdzono także, że w starszym wieku często go nam brakuje i trzeba uzupełniać jego poziom. 

Niedobory cynku - objawy

Cynk jest wchłaniany głównie w jelicie cienkim. Jego absorpcja zależy od zapotrzebowania organizmu i jest regulowana hormonalnie. Najlepiej wchłania się w towarzystwie białka zwierzęcego i kwasu cytrynowego.

Niedobór cynku może być spowodowany złą dietą lub zaburzeniami wchłaniania tego pierwiastka, a za niedostateczne wchłanianie cynku odpowiedzialne są choroby układu pokarmowego, takie jak celiakia, przewlekłe zapalenie jelit, zapalenie trzustki, marskość wątroby, choroby nerek, dializy. Cynk jest słabo wchłaniany w towarzystwie fitynianów (inaczej kwas fitowy), kwasu foliowego, żelaza, miedzi i wapnia.

Największe niedobory cynku zdarzają się u osób starszych. Zmniejszone wchłanianie cynku zaobserwowano także u osób zażywających tabletki antykoncepcyjne oraz nadużywających alkoholu. Przyczyną niedoborów cynku może być ponadto restrykcyjna dieta (np. roślinna).

Niedobór cynku objawia się:

• stanem zapalnym skóry
• zmianami skórnymi (np. łuszczycopodobne zmiany skórne)
• zaburzoną odpornością
• trudnym gojeniem się ran
• zaburzeniami smaku i węchu
• zaburzeniami adaptacji do ciemności (tzw. kurza ślepota)
• zwyrodnieniami plamki żółtej u starszych osób

Znaczne niedobory cynku powodują:

• zahamowanie lub spowolnienie tempa wzrostu
• wady wrodzone płodu
• opóźnienie dojrzewania płciowego
• niedokrwistość
• wypadanie włosów
• zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego

Nadmiar cynku:

• zaburza gospodarkę miedzią, co może skończyć się niedokrwistością
• zaburza profil lipidowy krwi (zmniejsza stężenie frakcji HDL cholesterolu, a zwiększa frakcji LDL cholesterolu)

Do nadmiaru cynku w organizmie trudno doprowadzić, stosując zwykłą dietę. Przesadzić możemy za to, stosując bez umiaru suplementy diety.

W jakich produktach znajdziemy cynk?

Nasz organizm przyswaja około 20-30 proc. cynku z żywności. Jeżeli organizm zauważa brak cynku, zwiększa absorpcję nawet do 40 proc. Średnie zapotrzebowanie na cynk u mężczyzn wynosi 9,4 mg/d, a u kobiet 6,8 mg/d.

Najlepsze źródła cynku:

• wątroba cielęca
• owoce morza (małże, ostrygi, krewetki)
• pestki dyni i dynia
• kakao 16 proc.
• wątroba wieprzowa
• sery żółte
• suche nasiona roślin strączkowych
• wołowina
• kasza gryczana
• salami
• migdały
• wieprzowina
• płatki owsiane
• ciemne pieczywo

Niewiele cynku zawierają: 

• ryby
• jaja
• jasne pieczywo
• mleko
• warzywa i owoce

Przeczytaj także: Cynk - mikroelement dla zdrowia, urody i męskości

Badanie poziomu cynku - jak się przygotować

Poziom cynku bada się po pobraniu krwi z żyły łokciowej, w pewnych przypadkach lekarz może także zalecić oznaczenie cynku w wydalanym moczu. Aby oznaczyć stężenie cynku w surowicy nie musisz się specjalnie przygotowywać, ani być na czczo. Zakresy prawidłowego stężenia cynku we krwi podawane są oddzielnie dla dorosłych i dla dzieci, a także zależą od metody stosowanej w danym laboratorium.