W każdej swojej odmianie, witarianizm polega na rezygnacji z jedzenia produktów przetworzonych oraz poddanych obróbce termicznej w temperaturze wyższej niż około 42°C. Poza tym, ten sposób odżywiania dzieli się na dwa rodzaje – witarianizm wegetariański oraz wegański.
W przypadku diety wegetariańskiej wyklucza się jedzenie produktów, które powstały poprzez zabijanie zwierząt, czyli przede wszystkim mięsa oraz wędlin. Dopuszcza się natomiast jedzenie produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak na przykład jajka czy nabiał, jednak nie podgrzewa się ich przed jedzeniem. Z tego powodu taki rodzaj diety wywołuje wiele kontrowersji związanych między innymi z bakteriami Salmonelli, które mogą występować na surowych jajkach.
Bardziej popularnym rodzajem diety witariańskiej jest jej wegańska odmiana. Osoby będące na takiej diecie nie jedzą mięsa, produktów mięsnych, a także żadnych produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak nabiał, miód czy jajka. Do tej diety zalicza się również bardziej restrykcyjne diety, takie jak dieta frutariańska, polegająca na jedzeniu jedynie owoców, dieta sproutariańska polegająca na spożywaniu wyłącznie kiełków roślin, a także dieta juiceriańska, której zwolennicy jedynie piją wyciskane soki.
Zwolennicy tego specyficznego sposobu odżywiania znajdują w nim wiele zalet, które wynikają z faktu, że spożywane produkty nie są podgrzewane. Głównym argumentem przeciwko gotowaniu, a więc za jedzeniem produktów - zwłaszcza warzyw oraz owoców na surowo - jest fakt, że obróbka termiczna niszczy cenne składniki mineralne oraz enzymy. Z jednej strony jest to prawda, jednak w przypadku niektórych produktów, gotowanie uwalnia większe ilości składników mineralnych z ich wnętrza.
Kolejnym argumentem jest to, że podczas gotowania w pokarmach powstają nitrozoaminy oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, które działają rakotwórczo. Zwolennicy surowej diety uważają, że podczas poddawania produktów obróbce termicznej następuje tak zwana “śmierć żywności”, czyli ścięcie się białek (aminokwasów) i zmieszanie ich z wiązaniami, które są odporne na ludzkie enzymy trawienne. W związku z tym, podgrzana żywność ma być całkowicie nieprzydatna dla ludzkiego organizmu.
Witarianie podkreślają również, że jedzenie surowych pokarmów jest najbardziej naturalne i właściwe dla człowieka, który wiele wieków temu nie znał ognia i nie przyrządzał gotowanych pokarmów. Surowe jedzenie jest najbardziej naturalne także z tego względu, że wszystkie gatunki zwierząt żywią się nieprzetworzonymi, niegotowanymi pokarmami. Poza tym, według niektórych, przetwarzanie oraz gotowanie potraw przyspiesza globalne ocieplenie.
Co ważne, jedzenie na surowo w naturalny sposób wiąże się ze spożywaniem dużej ilości warzyw i owoców, w związku z czym ten rodzaj diety często jest traktowany nie jako styl życia i codziennego odżywiania, ale jako sposób na odchudzanie albo oczyszczenie organizmu z toksyn. Spożywanie większej ilości surowych produktów wpływa także na przywrócenie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu.
Mimo wielu zalet, sposób odżywiania, jakim jest witarianizm, ma swoich przeciwników i budzi wiele kontrowersji. Przede wszystkim podważa się przekonanie, że obróbka termiczna jest w każdym przypadku szkodliwa. Przeciwnicy surowej diety podkreślają, że spożywanie wszystkich produktów na surowo zwiększa ryzyko zakażenia czynnikami chorobotwórczymi, których można się pozbyć w trakcie obróbki cieplnej pożywienia.
Zaznacza się również, że jedzenie na surowo nie jest całkowicie naturalne, ponieważ przez lata ewolucji ludzki organizm przyzwyczaił się do jedzenia gotowanych pokarmów. Najważniejsze zmiany, jakie zaszły w ludzkim ciele, to zmniejszenie pojemności przewodu pokarmowego oraz zmniejszenie zębów, które w dawnych czasach służyły do rozszarpywania i przeżuwania surowych pokarmów.
Niektórzy badacze zaznaczają także, że gotowanie wcale nie prowadzi do aż tak dużej straty wartości odżywczych, a niektóre składniki są uwalniane jedynie wtedy, gdy produkty podda się podgrzewaniu.
Warto pamiętać również, że dieta witariańska jest dietą niedoborową, dlatego nie nadaje się ona dla każdego. Żeby zmiana diety była bezpieczna i korzystna dla organizmu, przed wprowadzeniem tak restrykcyjnego sposobu odżywiania, najlepiej skonsultować się z lekarzem.