Czym są napoje izotoniczne?
Zacznijmy od zawartości napoju izotonicznego. W jego skład wchodzą: woda oraz sód, potas, magnez, wapń, a także niewielkie ilości węglowodanów, w formie glukozy, fruktozy maltozy lub sacharozy. Dlaczego uważa się, że taki skład napoju jest najefektywniejszy?
W trakcie wysiłku fizycznego pocimy się szczególnie intensywnie, tracąc wodę i rozpuszczone w niej składniki mineralne. W takiej sytuacji uzupełnienie niedoborów płynów w organizmie staje się kluczowe. Pamiętajmy, że odwodnienie może być groźne dla zdrowia, a z pewnością mocno obniża naszą wydajność.
Jaką rolę w organizmie człowieka w pełnią wyżej wymienione składniki? Sód oraz potas są konieczne do tego, aby nasze mięśnie i układ nerwowy funkcjonowały prawidłowo. Także magnez i wapń wspomagają pracę mięśni, ponadto pomagają utrzymywać odpowiednią temperaturę ciała. Do napojów izotonicznych dodaje się też węglowodany, będące źródłem energii dla komórek.
Zadaniem napojów izotonicznych jest szybkie i skuteczne nawodnienie organizmu.
Aby zrozumieć, jak działają napoje izotoniczne, przyjrzyjmy się mechanizmowi przyswajania płynów przez nasz organizm. Pomocne przy tym jest pojęcie osmozy, czyli przenikania płynów przez półprzepuszczalną błonę komórkową. Składniki odżywcze, zawarte w wypitym przez nas napoju, po przedostaniu się do jelit, przenikają do krwi, krążącej w oplatających nasze wnętrze naczyniach krwionośnych, a intensywność tego przenikania zależy od tzw. ciśnienia osmotycznego.
Z tego punktu widzenia płyny dostarczane do naszego organizmu dzieli się na trzy typy: hipotoniczne (roztwór o niższym ciśnieniu osmotycznym niż płyny ustrojowe człowieka), hipertoniczne (roztwór o większym stężeniu związków osmotycznie czynnych niż płyny ustrojowe) oraz właśnie izotoniczne (o stężeniu równym płynom ustrojowym).
Płynem hipotonicznym jest woda z zawartymi w niej składnikami mineralnymi - szybko wchłaniana przez organizm, uzupełnia niedobory wody i składników mineralnych, nie zawierając jednak węglowodanów nie dostarcza komórkom energii.
Napoje zawierające w swoim składzie węglowodany, a więc np. soki, mogą być źródłem energii i składników mineralnych, jednak jako "gęstsze" (hipertoniczne), dłużej są absorbowane, zatem nie nawodnią nas odpowiednio szybko.
Izotoniki zaś, dzięki temu, że ich stężenie jest niemal równe stężeniu naszych płynów ustrojowym, są doskonale wchłaniane, a dzięki swojemu składowi dostarczają organizmowi, oprócz wody, także składników mineralnych i węglowodanów w odpowiednich ilościach.
A zatem, odpowiedź na pytanie, kiedy stosować napoje izotoniczne brzmi: wtedy, kiedy nasz organizm pilne potrzebuje efektywnego nawodnienia.
Kiedy stosować napoje izotoniczne?
Napoje izotoniczne powstały z myślą o osobach intensywnie ćwiczących, w szczególności sportowców, którzy w czasie treningów mocno się pocą, wydalając przy tym z organizmu, wraz z wodą, wiele składników mineralnych: sód, potas, magnez, wapń oraz witaminy C i komplet z grupy B.
Czy napoje izotoniczne są w sporcie niezbędne? W zasadzie, jeżeli nie trenujemy zbyt intensywnie, do nawodnienia organizmu wystarczy zwykła woda, herbata lub rozcieńczony sok. Dopiero ciężki i długotrwały wysiłek fizyczny spowoduje, że stracimy zbyt dużo cennych związków, takich jak elektrolity i węglowodory i będziemy potrzebowali dodatkowego nawodnienia.
Napoje izotoniczne a zdrowie
Czy napoje izotoniczne nie szkodzą? Dobrej jakości i pite w rozsądnych ilościach nie powinny zaszkodzić dorosłej osobie. Kupując gotowy produkt sprawdźmy, co tak naprawdę kupujemy.
Zwracajcie uwagę na:
- zawartość sodu (powinna wynosić od 450 mg/l do 1150 mg/l)
- kaloryczność (najlepiej od 80 kcal/1000 ml do 350 kcal/1000 ml)
- indeks glikemiczny (przynajmniej 75 proc. energii powinno pochodzić z cukrów o wysokim indeksie glikemicznym)
- osmolarność (w granicach 270-330 mOsm/kg)
Dodatkowo, pamiętajmy, że do gotowych produktów dodaje się sztuczne barwniki i konserwanty.
Dlatego też niektórzy wolą, po prostu, sami zrobić sobie taki napój z naturalnych składników.
Domowe napoje izotoniczne
Jak zrobić napój izotoniczny samodzielnie? Nic prostszego: do litra wody wsypujemy pół płaskiej łyżeczki soli, dodajemy 2 łyżeczki soku z cytryny. Taki napój, jeśli się chce, można dosłodzić miodem i wszystko dokładnie wymieszać. Cytrynę niektórzy zastępują pomarańczą, limonką lub grapefruitem.
Napoje izotoniczne a napoje energetyczne
Nie powinniśmy mylić napojów izotonicznych z energetycznymi. Te drugie zawierają w swoim składzie dużo cukru, który ma za zadanie szybko zmobilizować organizm do wysiłku. Napoje energetyczne zwalczają zmęczenie, pomagają się skoncentrować i, na jakiś czas, podnieść wydajność organizmu, ale nie nawadniają. A nawet wprost przeciwnie, mogą nawet utrudnić wchłanianie płynów.
Przeciwwskazania
Nie zaleca się picia napojów izotonicznych osobom odchudzającym się. W żadnym razie nie powinny go pić dzieci.
Napoje izotoniczne a ciąża
Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią nie powinny pić napojów izotonicznych.
