Fosfor - charakterystyka
Fosfor (P, łac. phosphorus) to pierwiastek chemiczny zaliczany do grupy niemetali. Z biologicznego punktu widzenia minerał ten jest makroelementem, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania wszystkich komórek w organizmie ludzkim. Fosfor jest jednym ze składników kości, kwasów nukleinowych, a także dużej liczby związków odpowiedzialnych za przekazywanie energii na poziomie molekularnym. Całkowita masowa zawartość fosforu w ludzkim organizmie waha się w przedziale od 600 do 700 gramów, a głównym miejscem jego magazynowania są kości i zęby.
Badania wykazały, że przeciętny Europejczyk dostarcza z codzienną dietą około 1300 mg fosforu, co w zupełności pokrywa dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Jego ogólna powszechność w produktach spożywczych sprawia, że większym problemem może być jego nadmiar niż niedobór.
Fosfor - funkcje w organizmie
Ponad 3/4 całej zawartości fosforu zmagazynowane jest w kościach oraz uzębieniu. Oczywiście nie pozostaje to bez znaczenia, gdyż pierwiastek ten wraz z wapniem uczestniczy w procesach tzw. mineralizacji, co przekłada się na zwiększenie twardości kości. Pozostała ilość fosforu rozlokowana jest we wszystkich komórkach tkanek budujących serce czy, między innymi, mózg. Ważną funkcją tego minerału jest także dbanie o prawidłowo przebiegające procesy mające na celu przetworzenie dostarczonych związków odżywczych (jak przykładowo węglowodany) na energię.
Odpowiednia ilość fosforu dostarczana z codzienną dietą jest bardzo istotna z punktu widzenia genetyki, gdyż fosfor jest składnikiem kwasów nukleinowych - np. DNA czy RNA. Oznacza to, że pierwiastek ten bierze czynny udział w transporcie informacji genetycznych. Pozostałymi funkcjami fosforu są m. in.: przewodzenie impulsów nerwowych, utrzymywanie równowagi kwasowo-zasadowej organizmu czy dbanie o prawidłową pracę serca.
Fosfor - objawy niedoboru
Fosfor jest stosunkowo powszechnym pierwiastkiem występującym w różnych produktach spożywczych. Z tego względu diagnozowanie jego niedoboru jest dosyć rzadkie. Czynnikami, które sprzyjają zbyt niskiej ilość fosforu w organizmie człowieka jest m. in. alkoholizm. Niedobór fosforu objawia się zazwyczaj:
- ogólnym osłabieniem,
- bólami mięśni i ich osłabieniem,
- kruchością kości,
- psującymi się zębami,
- nudnościami i wymiotami,
- drgawkami.
Fosfor - objawy nadmiaru
Znacznie częstszym przypadkiem obserwowanym wśród pacjentów są schorzenia wywołane nadmiarem fosforu w organizmie. Przyczyną nadmiaru może być zarówno zbyt duża ilość tego pierwiastka w diecie, jak zaburzenia w organizmie spowodowane niewydolnością nerek, które powinny usuwać z organizmu nadmiar fosforu. Do głównych objawów świadczących o nadmiarze tego pierwiastka w organizmie zalicza się:
- porowatość kości,
- biegunka,
- nudności i wymioty,
- ból mięśni i kości,
- zmniejszona wchłanialność niektórych minerałów (magnez, cynk, żelazo).
Fosfor - normy spożycia
Dawkowanie fosforu zależne jest od wieku oraz płci. Zalecane normy dotyczące tego pierwiastka są następujące:
- 150 mg - niemowlaki w wieku od 1 do 4 miesięcy,
- 300 mg - niemowlaki w wieku od 5 miesięcy do 12 miesięcy,
- 460 mg - dzieci w wieku od 1 do 3 lat,
- 500 mg - dzieci w wieku od 4 do 6 lat,
- 600 mg - dzieci w wieku od 6 do 9 lat,
- 1250 mg - dzieci w wieku od 10 do 18 lat,
- 700 mg - osoby dorosłe.
Fosfor - źródła
Fosfor występuje w wielu produktach spożywczych. Do najlepszych źródeł tego minerału zalicza się sery podpuszczkowe, pestki niektórych roślin, a także mięso i jaja.
1. Sery
- parmezan - 810 mg fosforu w 100 gramach produktu,
- ser gouda - 516 mg fosforu w 100 gramach produktu,
- ser topiony - 578 mg fosforu w 100 gramach produktu,
- ser feta - 360 mg fosforu w 100 gramach produktu.
2. Mięso i ryby
- wątroba wieprzowa - 360 mg fosforu w 100 gramach produktu,
- pierś z kurczaka - 240 mg fosforu w 100 gramach produktu,
- sardynki - 430 mg fosforu w 100 gramach produktu,
- łosoś - 266 mg fosforu w 100 gramach produktu.
3. Nabiał
- ser twarogowy chudy - 240 mg fosforu w 100 gramach produktu,
- jogurt naturalny (2% tłuszczu) - 122 mg fosforu w 100 gramach produktu,
- jaja kurze - 204 mg fosforu w 100 gramach produktu.
4. Produkty zbożowe i nasiona
- otręby pszenne - 1276 mg fosforu w 100 gramach produktu,
- kasza gryczana - 460 mg fosforu w 100 gramach produktu,
- pestki dyni - 1170 mg fosforu w 100 gramach produktu,
- nasiona słonecznika - 785 mg fosforu w 100 gramach produktu.
