Dołącz do serwisu Zdrowie na Facebooku!
Bądź na bieżąco ze Zdrowiem. Dodaj wtyczkę Gazeta.pl do Chrome
Podobnie jak skrzyp polny, pokrzywa obecna jest w medycynie naturalnej od wieków. Niegdyś uznawano ją za zioło oczyszczające krew, wzmacniające organizm (zwłaszcza po zimie), a także łagodzące dolegliwości reumatyczne. Okazuje się, że nie bez przyczyny.
Pokrzywa: właściwości lecznicze
Pokrzywa ma przede wszystkim właściwości moczopędne, wspomagające oczyszczanie organizmu ze szkodliwych produktów przemiany materii. Częściowo jest to zasługą obecnego w jej liściach chlorofilu - uznawanego za substancje wspomagającą walkę z wolnymi rodnikami. Pokrzywa utrudnia także tworzenie się kamieni nerkowych oraz hamuje rozwój stanów zapalnych zarówno w układzie moczowym, jak i pokarmowym. Wspomaga również leczenie dolegliwości reumatycznych. Korzenie i kłącza pokrzywy, a także pokrzywowy ziołomiód uznaje się z kolei za produkty wspomagające oddawanie moczu u osób z przerostem gruczołu krokowego.
Zgodnie z przekazami medycyny ludowej, pokrzywa wzmacnia także organizm, wspierając pracę układu odpornościowego, za co przynajmniej w części odpowiada zawarta w niej witamina C (pamiętaj - najbogatsze w nią są produkty świeże, np. sok, ponieważ nie lubi ona podgrzewania). Z kolei dzięki zawartości witaminy K zioło to ma właściwości krwiotwórcze i przeciwkrwotoczne, poleca się je zatem w profilaktyce anemii. Pokrzywa zawiera ponadto nieco witamin z grupy B i betakarotenu (prowitaminy witaminy A), a także minerałów: magnezu, żelaza, krzemu, wapnia oraz potasu.
Pokrzywa - naturalny kosmetyk dla włosów i skórę z problemami
Zewnętrznie preparaty z pokrzywy stosuje się najczęściej do pielęgnacji włosów. Wzmocnią je i odżywiają, zapobiegając jednocześnie nadmiernemu przetłuszczaniu się. W medycynie naturalnej pokrzywowy sok stosuje się również jako środek przeciwłupieżowy.
Przydadzą się także do przemywania skóry z różnorodnymi niedoskonałościami. Zmniejszą wydzielanie tzw. sebum (czyli łoju), pomogą w leczeniu trądziku i wyprysków, a przy tym poprawią wygląd cery - zwłaszcza jej koloryt i ukrwienie. Preparaty, przygotowywane z korzeni i kłączy, zwłaszcza wyciągi, wspomagają z kolei regenerację tkanek organizmu.
Pokrzywa do jedzenia i nie tylko
Właściwości pokrzywy nie kończą się na walorach leczniczych i kosmetycznych. Od jakiegoś czasu stała się również modnym produktem spożywczym. Wykorzystuje się ją zwykle podobnie jak szpinak - robi się z niej zupy, dodaje do jajecznicy, pieczywa, pizzy czy tart. W rzeczywistości zastosowanie to nie jest niczym nowym, pokrzywę jedzono bowiem na świecie od wieków. Zwykle traktowana była jako pożywienie głodowe i jedzona na przednówku, gdy brakowało warzyw. W naszym kraju najczęściej smażono ją lub gotowano i dodawano do ziemniaków, kasz, jajek, a także zup.
Potrawy z pokrzywy: po lewej stronie sałatka z duszonej pokrzywy; po prawej stronie zupa krem z pokrzywy Fot. Shutterstock
Potrawy z pokrzywy: po lewej stronie sałatka z duszonej pokrzywy; po prawej stronie zupa krem z pokrzywy.
Oprócz jedzenia, z pokrzywy można także robić napoje oraz ubrania. W Wielkiej Brytanii i Irlandii popularne jest tzw. piwo pokrzywowe (ang. nettle beer). Z kolei włókniste łodygi pokrzywy od wieków wykorzystywano do wyrobu wytrzymałych i przewiewnych tkanin. Podobno uszyte z nich mundury nosili nawet żołnierze Napoleona.
Samodzielny zbiór pokrzywy - na co zwrócić uwagę
Pokrzywy z powodzeniem możemy zbierać samodzielnie, ponieważ ze względu na to, że parzą, trudno je z czymkolwiek pomylić. Surowcem zielarskim są świeże lub suszone w niskiej temperaturze liście oraz korzenie z kłączami (korzenie i kłącza około 50 stopni Celsjusza, liście i całe ziele - 40 stopni; suszymy po umyciu i osuszeniu). Najlepiej zrywać malutkie pokrzywy lub ewentualnie cztery górne listki z większych roślin - dalsze części zostawiamy, ponieważ są włókniste i trudne do przetworzenia oraz jedzenia. Młodsze rośliny mają więcej witamin i są delikatniejsze w smaku, starsze zaś są bogatsze w krzemionkę korzystną m.in. dla naszych włosów.
Przed zbiorem powinniśmy przede wszystkim zaopatrzyć się w rękawice ochronne, powlekane gumą po wewnętrznej stronie dłoni. Rośliny zbieramy w czystym miejscu, z dala od pól uprawnych, miast i dróg. Warto zbierać je w kwietniu-maju, ponieważ wtedy są najbardziej wartościowe, choć i później (latem i jesienią) nie są pozbawione wartości.
Pokrzywy najlepiej zbierać w rękawiczkach ochronnych, powlekanych gumą po wewnętrznej stronie dłoni. Fot. Shutterstock
Pokrzywy najlepiej zbierać w rękawiczkach ochronnych, powlekanych gumą po wewnętrznej stronie dłoni.
Uwaga: oprócz pokrzywy zwyczajnej (rośliny wyższej i wieloletniej), w Polsce rośnie również jej mniejsza, jednoroczna kuzynka - pokrzywa żegawka (zobacz na ilustracji poniżej). Choć ma podobne właściwości, niektóre źródła ostrzegają, że - jedzona w dużych ilościach - może mieć negatywny wpływ na pracę serca.
Na górze - pokrzywa zwyczajna; na dole - pokrzywa żegawka Fot. Shutterstock
Dwa gatunki pokrzywy rosnące w Polsce: na górze - pokrzywa zwyczajna; na dole - pokrzywa żegawka.
Preparaty z pokrzywy - na co działają i jak je przygotować?
Choć w sprzedaży dostępnych jest wiele wartościowych preparatów z pokrzywy, można je również przygotować własnoręcznie. Do stosowania zarówno wewnętrznego, jak i zewnętrznego warto zrobić przede wszystkim sok ze świeżej pokrzywy oraz odwar pokrzywowy z suszonego ziela lub korzenia.
Sok z pokrzywy przygotujemy przepuszczając świeże pokrzywy przez sokowirówkę lub maszynkę do mielenia mięsa, a następnie przecedzając powstały płyn. Z 0,5 kg pokrzywy powinniśmy uzyskać około 200 ml soku (przechowujemy go w lodówce przez 2-3 dni). Doustnie przyjmujemy 1 łyżkę soku 1-2 razy dziennie przez 2 tygodnie, po czym robimy 1-3 tygodnie przerwy. Taką kurację możemy przeprowadzić maksymalnie 2 razy na kwartał (czyli nie więcej, niż 8 razy w ciągu roku). Sok można również stosować zewnętrznie, zwłaszcza na problemy skórne.
Świeży sok z pokrzywy możemy stosować zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Fot. Shutterstock
Świeży sok z pokrzywy możemy stosować zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie.
Odwar pokrzywowy jest bogaty w krzemionkę i fitosterole, a zatem będzie najlepszy do pielęgnacji osłabionych włosów. Przyrządzisz go, zalewając 2 łyżki suszonego ziela lub korzeni pokrzywy 2 szklankami wody, gotując mieszaninę przez około 5 minut, odstawiając na około pół godziny, a następnie odcedzając. Pijemy od 2 do 4 razy dziennie po 100-200 ml przez maksimum 2 tygodnie, po czym robimy 1-3 tygodnie przerwy. Zewnętrznie używamy jako płukanki do włosów lub do przemywania skóry - na problemy skórne, trudno gojące się rany. Kurację można stosować mniej więcej raz na miesiąc.
Więcej przydatnych informacji o właściwościach oraz zastosowaniach pokrzywy (w tym również tych kulinarnych) znajdziecie na stronach internetowych dr Henryka Różańskiego i Klaudyny Hebdy, a także w książce Łukasza Łuczaja pt. „Dzika kuchnia”.
