Olej rzepakowy, zwany także "oliwą Północy", jest jednym z najczęściej spożywanych tłuszczów roślinnych w naszym kraju. Tłoczony jest z nasion rzepaku należącego do rodziny roślin kapustowatych. Charakteryzuje go jasnożółty kolor oraz delikatny zapach i smak.
Niegdyś olej rzepakowy uważany był za niezbyt zdrowy. Zawierał on bowiem toksyczny kwas erukowy, mogący powodować uszkodzenie mięśnia sercowego czy stłuszczenie narządów miąższowych, np. wątroby i nerek. Czasy te jednak odeszły do przeszłości, gdyż od początku lat 90-tych w Polsce, UE i Kanadzie uprawia się rzepak uszlachetniony, odmian podwójnie uszlachetnionych, tzw. "00", o śladowej (nieszkodliwej) zawartości kwasu erukowego.
Bogaty w cenne kwasy tłuszczowe
Olej rzepakowy spośród wszystkich olejów charakteryzuje się jedną z największych zawartości kwasów tłuszczowych jednonienasyconych. Uważa się, że w organizmie przyczyniają się one między innymi do zmniejszenia ilości tzw. złego (LDL), a zwiększenia dobrego cholesterolu (HDL), zapobiegając chociażby rozwojowi miażdżycy. Należy również do olejów najbogatszych w wielonienasycone kwasy omega-3 - pod tym względem wyprzedzając chociażby oliwę z oliwek. W badaniach wykazano, iż spożywanie tych kwasów może zmniejszać prawdopodobieństwo zachorowania na niektóre typy raka, np. jajników. Przy tym olej ten charakteryzuje najmniejsza spośród wszystkich olejów zawartość szkodliwych tłuszczów nasyconych.
Według ustaleń badaczy ważne jest, aby w diecie zachować odpowiednią proporcję kwasów tłuszczowych omega-6 do omega-3, która optymalnie powinna wynosić około 2:1 (najlepiej w granicach od 4:1 do 1:1). Stosunek ten jest istotny szczególnie w profilaktyce chorób układu krążenia (np. choroby wieńcowej serca) i nowotworów. Takie właśnie proporcje tłuszczów wielonienasyconych znajdziemy w oleju rzepakowym.
Dla wzroku, serca i urody
Jest on ponadto jednym z olejów najbogatszych w prowitaminę A, czyli beta-karoten. Związek ten ma właściwości antyoksydacyjne, ale także korzystnie wpływa na kondycję naszego systemu immunologicznego oraz funkcjonowanie wzroku.
Spośród innych tłuszczów roślinnych, olej rzepakowy jest również jednym z najcenniejszych źródeł korzystnych dla naszego zdrowia steroli roślinnych. Są one szczególnie istotne dla osób walczących ze zbyt wysokim poziomem cholesterolu, bowiem w naszym organizmie ograniczają one jego wchłanianie.
Oprócz swoich właściwości spożywczych, bywa również stosowany w kosmetyce. Podobnie, jak oliwę z oliwek czy olej lniany, można go na przykład nakładać na włosy lub stosować w charakterze płukanki (niewielką ilość oleju dodajemy do wody, w której następnie moczymy włosy). Taka "maseczka" spowoduje, że włosy będą bardziej gładkie i lśniące, a także łatwiejsze do rozczesywania.
Dobry do wszystkiego, ale nie dla wszystkich
Ze względu na to, iż jest jednym z olejów najbardziej odpornych na działanie wysokiej temperatury, będzie przede wszystkim odpowiedni do smażenia (więcej na ten temat: Olej rzepakowy - swojski tłuszcz najlepszy do smażenia! ), a także pieczenia. Jednakże doskonale sprawdzi się również jako dodatek do dań przyrządzanych na zimno, w tym sałatek i surówek (w tej formie będzie zresztą najzdrowszy).
Olej rzepakowy jest zalecany w żywieniu dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, chociażby przez Instytut Żywności i Żywienia. Nie poleca się go jednak osobom cierpiącym na przewlekłe zapalenie trzustki.
Tłoczony na zimno i rafinowany - czym się różnią?
Na sklepowych półkach znajdziemy dwa rodzaje oleju rzepakowego - tłoczony na zimno oraz rafinowany. Ten pierwszy pozyskiwany jest w niższej temperaturze (ok. 40-50 stopni Celsjusza), co powoduje, że pozostaje w nim więcej różnorodnych substancji towarzyszących - które mogą mieć zarówno działanie korzystne, jak i niekorzystne dla naszego zdrowia. Drugi rodzaj zaś tłoczy się w wyższej temperaturze, po czym rafinuje, aby maksymalnie oczyścić produkt końcowy z substancji o działaniu niekorzystnym. Choć rafinacja sprawia, że wytworzony w ten sposób olej jest nieco uboższy w niektóre składniki (np. witaminę E) od oleju tłoczonego na zimno, to jednocześnie przedłuża jego trwałość. Uzyskany w ten sposób produkt ma również delikatniejszy zapach, dzięki czemu bardziej nadaje się do smażenia.
