Serologia to dział immunologi, która zajmuje się badaniem układu immunologicznego i chorób, które mogą zaburzyć jego działanie. Serologia ogranicza się jedynie do krwi i krążących w nie niej przeciwciał oraz antygenów. Jej podstawowym zdaniem jest badanie zachodzących między nimi interakcji. Ta wiedza ma szczególne znacznie przy diagnozowaniu chorób zakaźnych oraz ich leczeniu.
Przeciwciała i antygeny - czyli co?
Przeciwciała to specyficzne białka, których produkcja aktywowana jest przez układ immunologiczny. Zaczynają być wytwarzane wtedy, gdy w organizmie pojawi się groźny dla niego patogen. Ich zadaniem jest unieszkodliwienie wroga. Przeciwciała różnią się od siebie typem (IgA, IgE, IgG, i IgM), budową oraz sposobem działania. Niektóre są stale obecne, np. w błonach czy surowicy krwi, inne pojawiają się tylko wtedy, gdy w organizmie pojawia się określony antygen. Zdarza się wydzielanie konkretnego przeciwciała jest aktywowane tylko przez jeden konkretny antygen.
Czym są antygeny? To cząsteczki bakterii, wirusów czy grzybów, których pojawienie się w organizmie i wykrycie przez układ immunologiczny aktywuje produkcję określonego przeciwciała.
Badanie serologiczne - na czym polega?
Aby sprawdzić, co sprowokowało pojawienie się konkretnego przeciwciała w surowicy krwi konieczne jest wykonanie badania serologicznego. Korzysta się z niego przede wszystkim przy:
- diagnozowaniu różnego rodzaju infekcji zarówno o podłożu wirusowym, bakteryjnym oraz grzybiczym. Dzięki serologii wiadomo, które przeciwciała zwalczają, które patogeny. Tym samym rozpoznanie przeciwnika i wprowadzenie odpowiedniego leczenia jest dużo prostsze i szybsze;
- podejrzeniu chorób autoimmunologicznych - to specyficzna grupa chorób, które z nie do końca znanych przyczyn, czasem mają podłoże genetyczne (zdarza się, że występują rodzinnie), mogą być też aktywowane przez infekcję wirusową i towarzyszący jej stan zapalny, czasem za rozwój chorób autoimmunologicznych odpowiada długotrwały kontakt z toksynami, organizm zaczyna atakować i niszczyć sam siebie, do tego rodzaju schorzeń zalicza się m.in. choroba Hashimoto czy reumatoidalne zapalenie stawów;
- diagnozowaniu alergii - kiedy do organizmu trafia alergen układ immunologiczny chorego zaczyna wytwarzać charakterystycznego dla tego typu schorzeń przeciwciała, czyli IgE. Ich podwyższone stężenie we krwi pozwala nie nie tylko potwierdzić alergię, ale także pomaga nakierować lekarza i pomóc mu określić co wywołało taką a nie inną reakcję organizmu;
- podejrzeniu tzw. konfliktu serologicznego - to sytuacja, w której przeciwciała matki zaczynają zwalczać zwalczać czerwone krwinki nienarodzonego jeszcze dziecka. Dzieje się tak, gdy matka ma współczynnik Rh(-) a dziecko - RH(+). Produkowanie przeciwciał - mają one zdolność przenikania łożyska - przeciwko komórkom płodu może doprowadzić do poważnego niedotlenienia płodu, a nawet do poronienia. Odpowiednio wcześnie rozpoznany konflikt jest absolutnie uleczalny. Przyszłym mamom podaje immunoglobulinę anty-D.
Warto wiedzieć, że to właśnie z pomocą badania serologicznego określa się grupę krwi w tzw. układzie grup głównych (A, B, AB, 0), w układzie czynnika Rh (+, -), układzie Kell (to trzeci najważniejszy układ grup krwi, składa się z 25 antygenów, z czego najważniejsze są te oznaczone Kk, czyli analogicznie do AB0 znajdują się na powierzchni wszystkich krwinek, K to glikoproteina i enzym, który aktywuje endotelinę - substancję, która rozszerza naczynia krwionośne).
Badanie serologiczne - jak wygląda?
Pobieranie materiału do badania serologicznego niczym nie różni od tego przy klasycznej morfologii, czyli z żyły łokciowej. Przed badaniem miejsce wkłucia powinno zostać zdezynfekowane. Osoba, która pobiera krew powinna mieć założone rękawiczki jednorazowe oraz użyć jednorazowej igły i fiolki. Jedyna różnica jest taka, że przychodząc na pobranie krwi nie trzeba być na czczo. Należy jednak poinformować osobę pobierającą krew o przyjmowanych lekach oraz ewentualnych chorobach, np. zaburzeniami krzepliwości, zakażenie wirusem HIV i HCV.
Interpretacja wyniku badania serologicznego zależy przede wszystkim od powodu, z którego zostały zlecone. Trzeba także zdawać sobie sprawę, że niektóre wartości, choć podwyższone, wcale nie muszą być powodem do obaw, a inne mogą zwiastować bardzo poważne problemy ze zdrowiem. Dlatego ich analiza oraz wprowadzenie ewentualnego leczenia czy też zlecenie dalszych badań zależy tylko i wyłącznie od decyzji lekarza.
