Przysadka to gruczoł, który pełni nadrzędną funkcję w stosunku do innych gruczołów dokrewnych, na przykład tarczycy. Z tego względu często nazywana jest gruczołem nadrzędnym, ponieważ kontroluje aktywność większości pozostałych gruczołów wydzielających hormony. Ponadto, przysadka mózgowa wydziela takie hormony, które kontrolują wiele ważnych procesów zachodzących w ludzkim organizmie. Zaburzenia w funkcjonowaniu przysadki mózgowej mogą prowadzić do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu tarczycy, kory nadnerczy, gonad czy nerek, dlatego tak ważne jest rozpoznanie chorób przysadki. Najczęstszym typem zaburzeń przysadki mózgowej są guzy, z reguły jednak mają one postać łagodną. Poważnym zaburzeniem funkcjonowania przysadki jest jej niedoczynność, która skutkuje brakiem lub upośledzeniem syntezy jednego lub kilku hormonów. Zdarza się również nadczynność przysadki, czyli nadmierna produkcja któregoś z hormonów. Każde zaburzenie w pracy przysadki powinno skutkować wizytą u endokrynologa, który zleci niezbędne badania i wdroży odpowiednie leczenie.
Skoro tak ważnym gruczołem jest przysadka mózgowa, za co odpowiada konkretnie? Najkrócej i najogólniej rzecz ujmując, przedni płat przysadki zajmuje się przede wszystkim produkcją hormonów, środkowy w dużej mierze pełni funkcję przekaźnika, tylny zaś spełnia rolę magazynu hormonów. Szczególnie ważne jest prawidłowe funkcjonowanie przedniego płata przysadki, bowiem ponosząc odpowiedzialność za syntezę i wydzielanie hormonów kierujących zwłaszcza reprodukcją i dojrzewaniem płciowym, odgrywa tym samym pierwszoplanową rolę w rozwoju ludzkiego organizmu. Dzięki produkowanym hormonom przedni płat przysadki nie tylko reguluje funkcje płciowe, ale także stymuluje czynniki wzrostowe organizmu, pobudza laktację, wpływa na czynność kory nadnerczy i stymuluje tarczycę do produkcji hormonów. Śmiało można powiedzieć, że przysadka mózgowa odpowiada również za:
A zatem jakie hormony produkuje przysadka mózgowa? To zależy od tego, o którą część przysadki pytamy.
Przedni płat przysadki syntetyzuje następujące hormony:
Środkowa część przysadki mózgowej wydziela następujące hormony:
Tylny płat przysadki magazynuje i uwalnia:
Wiemy już, jak ważna jest prawidłowo działająca przysadka mózgowa. Jak pobudzić ją do działania? Wiele zależy od tego, na wytwarzaniu którego hormonu zależy nam w szczególności. Aby pobudzić wytwarzanie hormonu wzrostu np. szczególnie ważne jest, by się wysypiać oraz zadbać o regularną aktywność fizyczną, jak również spożywać posiłki zawierające pełnowartościowe białko (szczególnie ważny jest aminokwas arginina). Wytwarzanie prolaktyny z kolei stymuluje stosunek seksualny, spożyty posiłek, aktywność fizyczna i faza REM snu. Na zwiększone wytwarzanie melanotropiny wpływa ciąża oraz dieta bogata w pełnowartościowe białko i witaminę A. Wytwarzanie gonadotropin stymulowane jest przez poszczególne fazy cyklu miesiączkowego. Zaś na poziom ACTH wpływ mają: stres, niedobór kortyzolu i aktywność fizyczna. Najogólniej rzecz ujmując, jeśli nie istnieją zaburzenia w funkcjonowaniu przysadki mózgowej, aby ją pobudzić, należy:
Wiemy już, jak działa, a gdzie jest przysadka mózgowa? Ten niewielki gruczoł dokrewny (ma średnicę zaledwie około 1 centymetra) umiejscowiony jest w czaszce, u podstawy mózgu, w zagłębieniu kości klinowej (stanowiącej podstawę czaszki), zwanym siodłem tureckim. Po obu stronach przysadki, w której wyróżniamy trzy płaty (przedni, środkowy i tylny), znajdują się zatoki jamiste.
Zobacz też: Hormony - co to? Gdzie powstają? Działanie hormonów i zaburzenia hormonalne