Ginekolog: potrzebujesz go nie tylko w ciąży

Pierwsza wizyta u ginekologa jest jednym z najbardziej stresujących wydarzeń w życiu nastolatki. Niektóre dziewczyny uważają, że w poczekalni u ginekologa denerwowały się niemalże tak, jak przed egzaminem dojrzałości. Nic dziwnego, młodzieńczy wstyd, wizje bolesnego badania, przerażający fotel, no i intymne pytania zadawane przez lekarza, a nie raz jeszcze strach przed krytyką - to wszystko paraliżuje młode dziewczyny i skutecznie zniechęca do wizyty. Jednak warto przełamać wstyd, bo te straszliwe wizje są nieuzasadnione - lekarz, szczególnie jeśli wie, że to pierwsza wizyta, będzie bardzo delikatny, a badanie nie będzie bolało. Pamiętaj, że miliony kobiet na świecie chodzi do ginekologa i nie będziesz jego pierwszą pacjentką.
Kiedy wybrać się na pierwszą wizytę do ginekologa? Nie ma ścisłych zarządzeń w tej kwestii, ale lekarze sugerują, żeby na pierwszą, nawet profilaktyczną, wizytę wybrać się jeszcze przed ukończeniem 18. roku życia. Koniecznie i bez względu na wiek, trzeba wybrać się do ginekologa, jeśli pojawi się któryś z objawów:
- bardzo bolesne miesiączki, uniemożliwiające normalne funkcjonowanie (nawet po wzięciu tabletki przeciwbólowej)
- bardzo obfite lub nikłe krwawienie podczas miesiączki
- krwawienia i plamienia w trakcie cyklu
- brak miesiączki do 16. roku życia
- wszelkie zmiany np. wyglądu, gęstości i zapachu wydzieliny z pochwy (upławy)
- bóle brzucha w trakcie cyklu
- bóle w trakcie współżycia
Tych objawów nie powinny lekceważyć też starsze panie, które bywały już wcześniej u ginekologów.
Jak pokazują statystyki, głównym powodem pierwszej wizyty u kobiecego lekarza są bolesne lub nieregularne miesiączki,  a także chęć rozpoczęcia współżycia i związany z nią dobór metod antykoncepcyjnych.

Jeśli chodzi o nieregularne miesiączki, szczególnie w pierwszych latach, nie należy panikować. Zanim cykl się "ustawi", okres może pojawiać się z różną częstotliwością. Lekarze przypominają, że za prawidłowe uważa się cykle trwające od 21 do 35 dni - jeśli miesiączka nie pojawia się w tym czasie, należy zgłosić się do lekarza.

Bolesne i obfite miesiączki mogą być objawem wielu chorób, m.in. mięśniaków na macicy, polipów na śluzówce macicy, zaburzeń hormonalnych, grzybicy czy endometriozy - chociaż ta choroba rzadko występuje u nastolatek, dotyczy głównie kobiet. Pamiętaj! Bardzo obfite miesiączki mogę prowadzić do anemii, więc ten problem koniecznie skonsultuj z lekarzem. O obfitości miesiączki mówimy, gdy kobieta zużywa ponad 10 podpasek w ciągu doby, a także wtedy, gdy menstruacja utrzymuje się ponad tydzień.

Zbyt skąpa miesiączka trwa od kilku do 48 godzin. Kobieta nie potrzebuje w ciągu dnia więcej niż dwóch podpasek.

Wróćmy do szukania specjalisty. Zrób rozeznanie, czy masz możliwość zapisania się do lekarza specjalizującego się w leczeniu nastolatek - ginekologa wieku rozwojowego. Tacy lekarze, pracujący na co dzień z młodymi pacjentkami bardzo dobrze rozumieją ich problemy i wstyd dziewczyn w związku z wizytą w gabinecie. Na spotkanie ze specjalistą umów się w środku cyklu, unikaj wizyty w trakcie menstruacji i bezpośrednio przed. Zanim zadzwonisz do poradni, wylicz, kiedy dostaniesz okres, bo pewnie wizyta "z dnia na dzień" nie będzie możliwa, musisz więc w miarę precyzyjnie określić kiedy nie będziesz mogła pojawić się w gabinecie.

Jeśli nie możesz wybrać ginekologa wieku rozwojowego,  zastanów się, do jakiego lekarza chciałabyś się wybrać. Część kobiet uważa, że lepszymi ginekologami są mężczyźni, ale większość młodych dziewczyn nie wyobraża sobie pójścia do ginekologa mężczyzny i to jeszcze np. w wieku ich dziadka! Płeć nie ma tu znaczenia, ważniejsze jest podejście do pacjentki. Popytaj koleżanki, czy znają empatycznego, wyrozumiałego lekarza, którego mogą polecić. Pomoże na pewno mama, która nie raz była u takiego lekarza. Na pierwszą wizytę możecie pójść razem.

Bądź gotowa na pytania ginekologa: o termin ostatniej miesiączki, o orientacyjny termin pierwszej miesiączki w życiu, o bolesność miesiączek. Może też spytać o przypadki zachorowań np. na raka w rodzinie - dobrze byłoby, gdybyś przed wizytą porozmawiała z mamą, czy ona i babcie przechodziły jakieś zabiegi ginekologiczne. Lekarz z pewnością zapyta także o życie intymne - jeśli współżyłaś, musisz mu o tym powiedzieć. Boisz się, że lekarz "wygada" mamie? Pamiętaj, że obowiązuje go tajemnica lekarska. Jeśli masz mniej niż 16 lat, mama musi wiedzieć o wizycie i w niej uczestniczyć.

Młode dziewczyny, jeśli są zdrowe, powinny odwiedzać ginekologa co 1-2 lata. Zresztą większość lekarzy pod koniec wizyty zawsze zaprasza na kolejną i podaje jej orientacyjny termin.

Więcej na ten temat

Podstawowe badanie ginekologiczne, zwane ogólnym, umożliwia zbadanie wielu narządów wewnętrznych. Lekarz dzięki niemu może określić wielkość i położenie, a także ruchliwość i elastyczność macicy, jajników i pęcherza moczowego. Badanie składa się z dwóch części: badania palpacyjnego i wziernikowania. Badanie palpacyjne, choć w dobie nowoczesnych technologii, USG i innych maszyn, może wydawać się dość przestarzałe, wbrew pozorom jest bardzo precyzyjne i doświadczonemu lekarzowi może powiedzieć więcej i wykryć chorobę wcześniej. Lekarz bada kobietę palcami przez pochwę, a w przypadku dziewic - przez odbyt. Drugą dłonią uciska brzuch. Wizja badania przez odbyt jest przerażająca? Pamiętaj, że to ostateczność i nie każda pierwsza wizyta u ginekologa musi oznaczać takie badanie. Czasami lekarz poprzestaje na wywiadzie.

Badanie palpacyjne umożliwi wykrycie nieprawidłowości rozwoju narządów, stanów zapalnych. Nie domagajmy się więc USG powłok brzusznych zamiast badania palpacyjnego, co najwyżej oprócz tej tradycyjnej metody. Zresztą, jeśli lekarz zauważy podczas badania palpacyjnego coś niepokojącego, z pewnością skieruje na precyzyjne badania, potwierdzające lub zaprzeczające jego przypuszczeniom.

Jedną z chorób, którą można wykryć dzięki badaniu palpacyjnemu jest niegroźna, ale bardzo popularna nadżerka. To bezbolesny ubytek nabłonka szyjki macicy, który najczęściej powstaje w wyniku przewlekłych stanów zapalnych. Szybko i bezboleśnie usuwa się ją poprzez wymrażanie - zabieg odbywa się na fotelu ginekologicznym, trwa kilka minut, po czym pacjentka może się ubrać i iść do domu. Ważne jest także usunięcie przyczyny tych stanów i przywrócenie prawidłowej biologii pochwy, by ślad po nadżerce szybko się zagoił i by zmiana nie powracała.

Wziernikowanie umożliwia obejrzenie ścian szyjki macicy, a także pobranie materiału z tarczy szyjki macicy do cytologii. W tym badaniu lekarze coraz częściej wspierają się kolposkopem - maszyną umożliwiającą dokładniejsze badanie szyjki macicy.

Pamiętaj o regularnych badaniach cytologicznych! Bez względu na wiek należy ją powtarzać co roku od momentu rozpoczęcia współżycia. Badanie umożliwia wczesne wykrycie raka szyjki macicy, w stadium, gdy nowotwór jest całkowicie wyleczalny.

Obie części badania są bezbolesne. Ból może się zdarzyć w związku z występującą chorobą - gdy poczujemy się nieprzyjemnie podczas badania, trzeba zgłosić to lekarzowi. Poza tym, lekarz podczas badania palpacyjnego będzie pytał pacjentkę o to, czy w trakcie ucisku, odczuwa ból.

Kiedy nie jesteś już nastolatką i pierwszą wizytę u ginekologa masz już za sobą, mniej więcej wiesz, czego się spodziewać podczas badania. I nie zaniedbuj swojego zdrowia! Zwłaszcza, że przed 30-stką też jesteś narażona na różne, ginekologiczne przypadłości.

Tak, jak w wieku nastoletnim, nadal jesteś narażona na nadżerki, mięśniaki na macicy i torbiele na jajnikach (o nich za chwilę).

Charakterystyczną dla młodych kobiet przypadłością jest obustronne zapalenie przydatków (czyli jajników i jajowodów). Objawia się przede wszystkim bólami w podbrzuszu i bólem podczas stosunków, ale może towarzyszyć im gorączka i upławy. To bakteryjne zakażenie przydatków, najczęściej dotyczy kobiet, które często zmieniają partnerów seksualnych, a nie biorą tabletek antykoncepcyjnych.

Jeśli lekarz podczas ogólnego badania ginekologicznego wykryje nieprawidłowości w budowie lub rozwoju narządów, prawdopodobnie zleci USG - dopochwowe lub przez powłoki brzuszne. To pierwsze może wydawać się bardziej krępujące, ale jest precyzyjniejsze i umożliwia dokładną diagnozę. Jest przeprowadzane dyskretnie - lekarz wprowadza do pochwy małą sondę, obleczoną prezerwatywą. Rozmiar urządzenia sprawia, że badanie jest całkowicie bezbolesne. Wszystko dzieje się w półmroku, a lekarz może dodatkowo przykryć pacjentkę fartuchem, by nie czuła się skrępowana. Razem z lekarzem może na monitorze obserwować obraz swojego wnętrza, a doktor będzie na bieżąco informować pacjentkę co jest teraz badane i czy wszystko jest w porządku.

Takie badanie jest bardzo wskazane u młodych dziewczyn, aktywnych seksualnie, które - choć jeszcze nie myślą o ciąży - powinny profilaktycznie się badać. Dopochwowe USG umożliwia np. bardzo precyzyjny pomiar jajników. Jest też podstawową metodą wykrywania torbieli na jajnikach. Pamiętaj! Samo wykrycie torbieli nie oznacza jeszcze zagrożenia zdrowia. Większość wykrywanych torbieli jajników to tzw. torbiele czynnościowe, całkowicie lub prawie całkowicie bezobjawowe, które ustępują samoistnie po kilku tygodniach. Rzadko są przedwczesną formą nowotworu jajników, ale to lekarz podejmuje decyzję o ich leczeniu lub ewentualnym usunięciu.

Kolejną chorobą diagnozowaną przez USG jest zespół policystycznych jajników (PCOS), w wyniku którego zatrzymuje się owulacja.

Wiele kobiet skarży się na dolegliwości związane z zakażeniami bakteryjnymi okolic intymnych. Świąd, pieczenie, mikroowrzodzenia sromu, no i upławy - z tymi objawami trzeba zgłosić się do lekarza. Prawdopodobnie do zakażenia doszło na basenie albo w publicznej toalecie. Infekcję można też "podłapać" od partnera. Przytrafiają się w każdym wieku, chociaż szczególnie narażone są kobiety po antybiotykoterapii. Jeśli ginekolog zleci badanie czystości pochwy, dowie się, które bakterie lub grzyby zaatakowały okolice intymne i skuteczniej pomoże dobrać leki - najczęściej globulki dopochwowe i maści antybiotykowe. Badanie czystości pochwy wykonuje się także w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową czyli kiły, rzeżączki, chlamydii i opryszczki.

Wiele kobiet na ten moment czeka całe życie - ciąża i poród to wyjątkowy czas pielęgnacji i dbania o siebie. Nie wolno zaniedbywać żadnych, wskazanych przez ginekologa badań - pamiętaj, że odpowiedzialność jest podwójna. Od kwietnia obowiązuje "Standard porodu fizjologicznego", który określa prawa i przywileje przyszłych mam. Mówi, jakie badania można mieć bezpłatnie, a także ściśle określa warunki porodu i pierwszego kontaktu z dzieckiem.
Do ginekologa powinnaś w czasie ciąży pójść co najmniej 3 razy:
* do 10. tygodnia
* między 33 a 37 tygodniem
* przed samym porodem.
Podczas pierwszej wizyty, lekarz prowadzący ciążę założy plan opieki i skieruje na liczne badania: oznaczenie grupy krwi i Rh oraz, przeciwciał odpornościowych, morfologię krwi (m.in. poziom hemoglobiny, erytrocytów, leukocytów czy limfocytów), badanie ogólne moczu, cytologię, badanie czystości pochwy, stężenia glukozy we krwi na czczo, VDRL (badanie wykrywające przeciwciała bakterii wywołującej kiłę), badanie HIV (w razie wykrycia zakażenia można podać matce leki chroniące dziecko przed przejściem wirusa do jego organizmu), badanie HCV, w kierunku różyczki i toksoplazmozy. Niektóre z badań trzeba będzie powtórzyć.
Już w 11 tygodniu ciąży lekarz może zlecić USG. W tym samym czasie specjaliści sprawdzą, czy nie macie z dzieckiem konfliktu serologicznego. Na badania USG możesz być kierowana tak często, jak lekarz uzna za stosowne.
Jeśli skończyłaś 35 lat albo w rodzinie pojawiały się przypadki chorób genetycznych, możesz skorzystać z bezpłatnych badań prenatalnych, które zdiagnozują potencjalną chorobę jeszcze w łonie matki.

Wizyta u ginekologa to nie tylko badania narządów rodnych. Każdy dobry ginekolog zrobi także badanie piersi i pokaże, jak badać się w domu - raz w miesiącu, po menstruacji, stań przed lustrem, unieś ramię i dokładnie, raz przy razie ugniataj piersi, sprawdzając, czy nie ma tam zgrubień i guzków oraz czy nie pojawiły się zagłębienia. Jeśli w czasie domowych badań wyczujesz zmianę, lekarz zleci badanie USG lub mammografię. USG robi się kobietom przed 35. rokiem życia, później lekarze częściej decydują się na mammografię lub zlecają oba badania.

Po porodzie kobiety często "odpuszczają" profilaktykę ginekologiczną. Tymczasem, chociaż nie planujesz już rodzić, nadal powinnaś chodzić regularnie na badania ginekologiczne. Z wiekiem wzrasta ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory.  Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym atakującym Polki. I niestety niesie za sobą największą śmiertelność. W niechlubnej czołówce są też nowotwory, trzonu macicy, szyjki macicy i jajnika. W 2005 roku z powodu raka szyjki macicy, zmarło w Polsce prawie 2 tysiące kobiet! To oznacza, że codziennie z tego powodu umiera 5 kobiet. A ta choroba, jeśli jest wcześnie zdiagnozowana w badaniu cytologicznym, jest całkowicie wyleczalna.

Po "trzydziestce" jesteś w gronie zagrożonych endometriozą - chorobą źle złuszczającej się śluzówki macicy, która może prowadzić do niepłodności. Jej najpowszechniejsze objawy to bardzo bolesne miesiączki, a także ból podczas stosunków seksualnych.

Jeśli stosujesz tabletki antykoncepcyjne, coroczna wizyta u ginekologa jest absolutną koniecznością. Jeśli źle tolerujesz nowe tabletki albo nagle zauważyłaś, że gorzej czujesz się po tych przyjmowanych, natychmiast idź do lekarza. Podczas corocznej wizyty związanej z przyjmowaniem tabletek, lekarz, oprócz tradycyjnego badania, powinien zlecić lipidogram oraz USG piersi.

Pamiętaj, że wiele chorób w początkowych stadiach przebiega bez bolesnych objawów, a można je zdiagnozować tylko podczas badań u lekarza. Wykrycie nowotworów w zalążkach znacząco zwiększa szansę na całkowite wyleczenie. Dlatego badaj się regularnie, choć na co dzień czujesz się dobrze.

Gdy organizm wchodzi w okres przekwitania, następują spore zmiany hormonalne, które niekiedy mogą wiązać się ze schorzeniami, o których wcześniej mogłaś nawet nie słyszeć. Błona śluzowa narządu rodnego jest coraz cieńsza i traci elastyczność, zmniejsza się ilość śluzu, a to sprzyja m.in. tak zwanemu zanikowemu zapaleniu pochwy. Po 45. roku życia znacząco wzrasta ryzyko zachorowania na nowotwór złośliwy trzonu macicy. A najwięcej kobiet, u których diagnozuje się tego raka ma 55-59 lat.

Jeśli dotkliwie odczuwasz skutki menopauzy, zapytaj swojego lekarza o HTZ, czyli hormonalną terapię zastępczą. Wspólnie ustalicie czy możesz ją stosować. Ginekologa możesz też poradzić się w kwestii innych, wstydliwych dolegliwości związanych z menopauzą, np. z nietrzymaniem moczu, czy problemach dotyczących życia seksualnego.

Pamiętaj o piersiach! W Polsce, jeśli masz 50-69 lat, co 2 lata możesz bezpłatnie zrobić badanie mammograficzne. Roczna zachorowalność na raka piersi to 9 200 przypadków. Niestety połowa kończy się zgonem. Przeciętny wiek rozpoznania tego nowotworu to 51 lat

Nawet po menopauzie nie rezygnuj z profilaktycznych wizyt u ginekologa. Szczególnie, że im jesteś starsza, tym groźniejszy jest rak sutka. Ryzyko jego wystąpienia znacząco zwiększa się po 50. roku życia i systematycznie rośnie niemalże z każdym rokiem. O ile ryzyko wystąpienia raka sutka u kobiety 25-letniej to 1:19608, to u 50-latki już 1:50. Prawdopodobieństwo raka sutka u pań w wieku 70 lat to aż 1:14. Nowotworowi sutka ?służą? następujące czynniki:
* urodzenie dziecka po 35 roku życia lub bezdzietność
* rak piersi wśród członków rodziny (stopień ryzyka zależy od liczby przypadków w rodzinie i stopnia pokrewieństwa z chorą osobą)
* późna menopauza, po 55 roku życia
* wczesna pierwsza miesiączka przed 12 roku życia
* leczenie z powodu innych schorzeń piersi
* Zwiększenie masy ciała po menopauzie, powyżej 20 kg, otyłość.
Objawy raka sutka są widoczne i jeśli kobieta zauważy nagłą różnicę w wielkości piersi, różne zachowanie się piersi podczas unoszenia ramion, wciąganie lub sterczenie brodawki , wystąpienie charakterystycznego objawu tzw. "skórki pomarańczy" na powierzchni gruczołu piersiowego powinna jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
Innym groźnym nowotworem występującym u kobiet po menopauzie jest rak jajnika. Częstotliwość i prawdopodobieństwo zachorowań jest bardzo podobna, jak w przypadku raka sutka. Niestety, w przeciwieństwie do nowotworu sutka, w początkowych stadiach przebiega bezobjawowo, więc kobiety same go nie diagnozują. Dopiero w późniejszych stadiach, gdy guzy są większe, panie skarżą się na bóle w podbrzuszu.
Natomiast by wykryć chorobę we wczesnym stadium, skuteczne jest badanie PET-CT, które wykonuje się u kobiet z podwyższonym ryzykiem zachorowania (przypadki zachorowań w rodzinie, wiek).
Niestety mimo akcji nawołujących do badań profilaktycznych, nadal statystyki są przerażające. W 2008 roku "kobiece" nowotwory złośliwe zdiagnozowano u 26 641 pacjentek, a 11 510 w wyniku rozwoju choroby zmarło. Jednak, jak podkreślają eksperci, poprawia się skuteczność leczenia, a nowoczesne technologie stosowane w medycynie pozwalają leczyć przypadki, które jeszcze kilkanaście lat temu były wyrokiem.