Fobia - jak siê j± leczy?

Fobie, czyli zaburzenia nerwicowe, charakteryzuj±ce siê irracjonalnym, nadmiarowym lêkiem przed jakim¶ obiektem lub sytuacj± mog± zaburzaæ normalne funkcjonowanie. Jak siê ich pozbyæ?

Wiele osób cierpi±cych na fobie radzi sobie z nimi w ¿yciu, unikaj±c sytuacji zagra¿aj±cych i nie korzysta z pomocy lekarza czy terapeuty. O ile jednak z panicznym lêkiem przed paj±kami mo¿na sprawnie funkcjonowaæ, unikaj±c sytuacji potencjalnie nara¿aj±cych nas na niechciane spotkanie, to lêk przed lataniem dla osoby kochaj±cej podró¿e czy przera¿enie przed wystêpami publicznymi w pracy, gdzie nie da siê ich unikn±æ, mog± bardzo utrudniæ ¿ycie i budziæ ci±g³± frustracjê. Jak mo¿na sobie pomóc w takich sytuacjach?

Techniki poznawczo - behawioralne: oducz siê, czego siê nauczy³e¶

W leczeniu fobii skoncentrowanym na rozwi±zaniu jednego, jasno sprecyzowanego problemu skuteczne s± terapie krótkoterminowe trwaj±ce kilka tygodni, oparte na technikach poznawczo-behawioralnych. U ich podstaw le¿y za³o¿enie, ¿e podobnie jak nauczyli¶my siê lêkowo reagowaæ na jakie¶ bod¼ce, tak mo¿emy siê tego oduczyæ. W tym celu musimy te¿ zmieniæ swoje irracjonalne przekonania o tym, ¿e co¶ strasznego nam zagra¿a.

Systematyczna desensytyzacja

Najczê¶ciej stosowan± metod± w leczeniu fobii jest tzw. systematyczna desensytyzacja. Polega ona na stopniowym kojarzeniu bod¼ca lêkowego (przedmiotu, zwierzêcia, zjawiska, sytuacji) ze stanem relaksacji, co ma prowadziæ do wygaszania negatywnych emocji i zastêpowania ich pozytywnymi. Procedura ta opiera siê na za³o¿eniu, ¿e stan relaksacji musi zwyciê¿yæ nad lêkiem. Nastêpuje to jednak stopniowo.

W praktyce pacjent z terapeut± ustalaj± hierarchicznie uporz±dkowana listê sytuacji, które wzbudzaj± w pacjencie lêk - od najmniej - do najbardziej zagra¿aj±cych. Równolegle prowadzona jest nauka relaksacji tak, aby pacjent by³ w stanie dosyæ szybko wej¶æ w stan spokoju i odprê¿enia.

Nastêpnie, wprowadzaj±c pacjenta w stan relaksu, konfrontuje siê go z lêkotwórczymi bod¼cami wed³ug wcze¶niej ustalonej kolejno¶ci. Do kolejnego etapu przechodzi siê dopiero w momencie, gdy poprzednia sytuacja nie budzi ju¿ lêku pacjenta. Takie stopniowe kojarzenie przez pacjenta trudnych sytuacji z przyjemnym stanem relaksacji prowadzi do ustêpowania lêku.

W metodzie tej mo¿na pos³ugiwaæ siê zarówno sytuacjami wyobra¿onymi, jak i æwiczyæ w warunkach naturalnych - prawdziwych sytuacji budz±cych lêk.

Skuteczno¶æ tej metody leczenia jest dosyæ wysoka - pomaga ona a¿ oko³o 75% pacjentów cierpi±cych na fobie dotycz±ce konkretnych obiektów i 60-80% osób do¶wiadczaj±cych bardziej ogólnych lêków jak np. w agorafobii (lêku przed otwart± przestrzeni±).

Zanurzanie

Inn± stosowan± w praktyce metod± jest tzw. zanurzanie. Osoby do¶wiadczaj±ce fobii, najczê¶ciej przez d³ugi czas unikaj± ¼róde³ swoich lêków lub bardzo szybko wycofuj± siê z sytuacji zagra¿aj±cych. W ten sposób nie s± w stanie przekonaæ siê, ¿e lêk, który czuj±, jest irracjonalny, ¿e tak naprawdê nic im nie grozi.

Zanurzanie polega na wprowadzaniu pacjenta w sytuacjê, której siê boi bez mo¿liwo¶ci ucieczki na tak d³ugo, a¿ przestanie odczuwaæ lêk. Procedura ta w praktyce wygl±da tak, i¿ osobê, która np. panicznie boi siê je¼dziæ samochodem, wozi siê samochodem tak d³ugo, a¿ jej lêk ca³kowicie ust±pi, a osoba z klaustrofobi± je¼dzi wind± do czasu kiedy siê zupe³nie uspokoi. Metoda ta dzia³a szybko i jest równie¿ bardzo skuteczna, ale budzi du¿o kontrowersji z uwagi na silny stres, któremu poddawana jest osob± z fobi±. Wymaga ona równie¿ obdarzenia zaufaniem terapeuty.

Modelowanie

Kolejnym sposobem na pozbycie siê fobii jest obserwacja innej osoby, która bez lêku wchodzi w sytuacje, której my sami siê obawiamy. Jest to tzw. modelowanie. Aby by³o skuteczne "model", którego obserwujemy, musi byæ dla nas wiarygodny. W tym celu dobiera siê osobê jak najbardziej podobn± do pacjenta, m.in. w podobnym wieku, tej samej p³ci. Na pocz±tku pacjent tylko obserwuje modela w ró¿nych potencjalnie zagra¿aj±cych sytuacjach i proszony jest o komentarz tego, co widzi. Pó¼niej stopniowo zachêca siê go, aby spróbowa³ zachowywaæ siê podobnie jak osoba, któr± ma na¶ladowaæ, np. podszed³ do psa, którego siê boi czy nawet pog³aska³ go. Ta metoda terapii tak¿e daje bardzo dobre i trwa³e efekty.

Samodzielne radzenie sobie z lêkiem

Je¶li lêk, który prze¿ywamy, nie jest na tyle silny czy przeszkadzaj±cy w ¿yciu, aby zmusza³ nas do korzystania z profesjonalnej pomocy, mo¿na próbowaæ samemu go pokonaæ. Bardzo przydatne s± æwiczenia podobne do technik terapeutycznych, gdzie zaczynaj±c od najmniej zagra¿aj±cej sytuacji, stopniowo wyznaczamy sobie coraz trudniejsze wyzwania i próbujemy im sprostaæ. Pomocna jest tak¿e nauka relaksacji w przyjemnej dla nas formie - mo¿e to byæ praca z oddechem, wizualizacje, techniki medytacyjne, gor±ca k±piel czy masa¿. Wa¿ne jest tak¿e, aby dzia³aæ szybko - du¿o trudniej jest wyleczyæ fobiê kiedy nasze irracjonalne przekonania i towarzysz±cy im lêk ju¿ siê utrwali³y.

Autorka artyku³u: dr Karolina Korzêtkowska - psycholog z Centrum Psychoterapii Ben Med. Pracuje równie¿ w Klinice Psychiatrii w Mazowieckim Specjalistycznym Centrum Zdrowia im. prof. Jana Mazurkiewicza w Pruszkowie oraz Poradni Zdrowia Psychicznego Warszawa - Bia³o³êka..

Chcesz mieæ sta³y dostêp do naszych tre¶ci? Do³±cz do Zdrowia na Facebooku!