Wymioty - czy to jest choroba?
Wymioty, czyli gwałtowne zwracanie treści żołądkowych lub żołądkowo-jelitowych poprzez gardło i jamę ustną, wywoływane są bezpośrednio skurczami mięśni brzucha i przepony, klatki piersiowej oraz skurczami mięśni gładkich żołądka i przełyku. Wymioty czasem poprzedzane są nudnościami. Same w sobie nie są chorobą, tylko objawem jakiejś dolegliwości. Zazwyczaj to odruch obronny organizmu, który w ten sposób broni się przed zatruciem lub przepełnieniem, grożącym uszkodzeniem przewodu pokarmowego. Może mieć ponadto inne przyczyny chorobowe, natomiast wymioty o nieustalonej etiologii nazywane są wymiotami czynnościowymi.
Wymioty - jak do nich dochodzi?
Za wywoływanie wymiotów odpowiedzialny jest ośrodek nerwowy, znajdujący się w rdzeniu przedłużonym. Ten ośrodek wymiotny otrzymuje bodźce z ważnych miejsc w organizmie:
- ze strefy chemoreceptorowej (ang. chemoreceptor trigger zone) znajdującej się na dnie czwartej komory mózgu - reagują, gdy w krwi pojawią się toksyczne substancje, toksyny bakteryjne, szkodliwe produkty przemiany materii, związane z procesami chorobowymi, na przykład nadmiar mocznika
- z receptorów znajdujących się w śluzówce gardła
- z receptorów znajdujących się w sercu, płucach i opłucnej
- z receptorów, które są rozmieszczone w różnych częściach układu pokarmowego oraz w drogach moczowych i reagują na zagrożenia związane z zatrutym pokarmem
- z ucha wewnętrznego, czyli błędnika, narządu równowagi
- z węchomózgowia, gdy odruch wymiotny powstaje w odpowiedzi na wyjątkowo nieprzyjemny zapach
- z ośrodków asocjacyjnych w mózgu, gdy do odruchu wymiotnego dochodzi w wyniku oglądania czegoś obrzydliwego
Po przeanalizowaniu danych, płynących z receptorów, ośrodek wymiotny wysyła impuls do mięśni brzucha, przepony i klatki piersiowej, mobilizując je do silnego skurczu, jednocześnie mięśnie gładkie żołądka, jelit i przełyku dostają nakaz wykonywania skurczów antyperystaltycznych, czyli o kierunku przeciwnym niż normalnie. Następuje także rozluźnienie mięśni przełyku. W wyniku skurczu mięśni, w żołądku powstaje duże ciśnienie, które dosłownie "wyrzuca" treść żołądkową na zewnątrz. Jednocześnie, aby zapobiegać przedostawaniu się wymiocin do dróg oddechowych, zatrzymywany jest wdech i zamykana głośnia. Objawy towarzyszące wymiotom to bladość skóry, zwiększone wydzielanie śliny, spadek ciśnienia oraz osłabienie akcji serca.
Wymioty - rodzaje wymiotów
W zależności od przyczyny wymioty mogą mieć różną postać. Mogą to być:
- wymioty krwiste
- wymioty żółciowe
- wymioty treścią pokarmową
- wymioty kałowe
Wymioty - najczęstsze przyczyny
Wymioty towarzyszą bardzo wielu chorobom. Poniżej kilkanaście najczęstszych przyczyn:
- zatrucia pokarmowe
- zatrucia toksynami (np. grzybami), alkoholem lub lekami, chemioterapia
- bakteryjne, wirusowe i pierwotniakowe infekcje przewodu pokarmowego (ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy)
- choroby ośrodkowego układu nerwowego, w tym udar mózgu, krwotok podpajęczynówkowy, krwiaki wewnątrzczaszkowe, wstrząs mózgu, guz mózgu, zakażenie i inne choroby mózgu
- choroby psychiczne, anoreksja, bulimia, depresja i stres
- schorzenia błędnika, w tym ostre zapalenie ucha wewnętrznego i środkowego
- ostre zapalenia błony śluzowej żołądka i dwunastnicy
- niedrożność jelit
- choroby metaboliczne: cukrzyca, niewydolność nerek, nadczynność przytarczyc, nadczynność tarczycy
- ostre zapalenie wyrostka robaczkowego
- choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy, rak żołądka
- refluks żołądkowo-przełykowy
- ostre zapalenie trzustki
- początek zawału serca
- ciąża
Wymioty - powikłania i leczenie
Intensywne i długotrwałe wymioty powodują szybkie odwodnienie organizmu i utratę elektrolitów, dlatego też ważne jest nawadnianie i uzupełnianie utraconych soli mineralnych. W taki przypadku należy dużo pić, czasami jednak potrzebne jest podawanie płynów w formie kroplówki, szczególnie w przypadku małych dzieci oraz starszych osób. U nich szczególnie szybko dochodzi do odwodnienia organizmu.
Jeżeli wymioty towarzyszą zatruciu, dobrze jest ich nie wstrzymywać. Jest to sposób organizmu na pozbycie się toksyn. Także choroba lokomocyjna, chociaż uciążliwa, nie wymaga większych interwencji. Natomiast gwałtowne wymioty, połączone z innymi objawami, jak chociażby twardy i bolesny brzuch, wymagają konsultacji lekarskiej. Należy pamiętać, że wymioty to czasem wczesny objaw zawału serca. A także, co jest dość częste, ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego.
