Białka (proteiny): co to jest?
Białka, czyli proteiny, stanowią główny element budulcowy naszego ciała (narządów, mięśni, ścięgien, więzadeł, skóry, gruczołów, paznokci, włosów) oraz substancji biologicznie aktywnych, na przykład enzymów, przeciwciał czy hormonów. Występują we wszystkich żywych organizmach. Proteiny są zbudowane z aminokwasów, które organizm wytwarza sam (aminokwasy endogenne) lub muszą być dostarczane wraz z pożywieniem (aminokwasy egzogenne).
Dołącz do Zdrowia na Facebooku!
Białka (proteiny): budowa
Białka to związki wielocząsteczkowe składające się z reszt aminokwasów, które są ze sobą połączone wiązaniami peptydowymi. Pierwiastki składające się na budowę białek to węgiel, tlen, azot, wodór, siarka i fosfor. Niektóre proteiny syntetyzują się (powstają) z aminokwasów endogennych, czyli wytwarzanych przez organizm, inne potrzebują aminokwasów egzogennych - takich, które trzeba przyjmować z pożywieniem. Aminokwasów, które wchodzą w skład naszego organizmu, jest około 20. Każdego z nich potrzebujemy do prawidłowego funkcjonowania, dlatego dostarczanie aminokwasów egzogennych wraz z dietą jest bardzo ważne.
> Sprawdź: Dietetyczne triki: które działają, a które nie?
Białka: jak to działa?
Trawienie białek zaczyna się w żołądku. Sprzyja temu jego kwaśne środowisko. Pod wpływem pepsyny białko rozpada się do polipeptydów. W dwunastnicy, gdzie jest środowisko zasadowe, enzymy trzustkowe i peptydazy jelita cienkiego rozkładają polipeptydy do peptydów. Peptydy są następnie wchłaniane przez ściany jelita cienkiego.
Białka (proteiny): funkcja
Proteiny to aż 75% masy tkanek miękkich ciała i 20% składu ciała w ogóle. Są niezbędne do budowy nowych tkanek i mięśni; dzięki nim możliwa jest także regeneracja organizmu. Co więcej, białko to podstawowy element płynów ustrojowych, na przykład krwi. Wchodzi w skład związków, które pełnią funkcje regulacyjne w przemianach metabolicznych i obronnych organizmu.
Białka (proteiny): ile ich jeść?
Dzieci powinny spożywać 45-65 gramów białek dziennie, a młodzież i dorośli 75-100 gramów. Kobiety, które karmią piersią, potrzebują więcej protein - około 110 gramów. Nadmiar białka jest przekształcany w wątrobie w glukozę, a następnie spożytkowany jako materiał energetyczny. Podczas przemiany białek w glukozę powstaje mocznik, którego nadmiar może poważnie obciążyć organizm - poszkodowane stają się szczególnie nerki i wątroba. Dlatego diety, w których jest zbyt dużo protein, mogą okazać się szkodliwe (na przykład dieta Dukana).
Z kolei niedobór białka w diecie skutkuje niedożywieniem białkowym. Może się ono objawiać spadkiem wagi oraz zmniejszeniem siły mięśniowej, obniżoną odpornością, niedokrwistością, zaburzeniami funkcjonowania układu pokarmowego, układu oddechowego i układu krążenia.
Białka (proteiny): gdzie ich szukać?
Produkty bogate w białko (produkty wysokobiałkowe) to:
- mięso,
- jajka,
- nabiał (mleko i jego przetwory, czyli, sery, jogurty, śmietana, maślanki),
- orzechy,
- zboża,
- rośliny strączkowe.
Białka (proteiny): odżywki białkowe
Odżywki białkowe biją rekordy popularności w gronie osób, które intensywnie ćwiczą. Mają pomóc przede wszystkim w stymulowaniu przyrostu masy mięśniowej. Są - a przynajmniej powinny być - dodatkiem do rozsądnej, zrównoważonej i bogatej we wszystkie potrzebne składniki odżywcze diety. Odżywki białkowe zawierają aminokwasy egzogenne; są to fenyloalanina, izoleucyna, leucyna, lizyna, metionina, treonina, tryptofan, walina i histydyna.
> Przeczytaj: Białko spożywane po wysiłku wzmacnia mięśnie
To także może cię zainteresować:
> Mleka roślinne - dobry zamiennik mleka krowiego?
> Najlepsze źródła białka dla osób, które nie jedzą mięsa [9 PRODUKTÓW]
